autor zdjec: Grazyna Banaszkiewicz 

Agam, w języku hebrajskim znaczy – jezioro.

Izrael na swoim terytorium posiada jedno słodkowodne jezioro, Jezioro Tyberiadzkie, położone na północy kraju, w Galilei. Nazywane jest też Jeziorem Genezaret, Jeziorem Galilejskim lub Morzem Galilejskim, choć można spotkać i z jego biblijną nazwą Morze Kinneret. To dzięki wodom z tego jeziora Izrael dokonał swoistego cudu, ożywił pustynię, rozwinął rolnictwo. W 1964 roku oddano w Izraelu do użytku główną krajową magistralę wodną, specjalny system rurociągów, umożliwiającą przesyłanie wody z północy na południe, aż na pustynię Negew.

W TYM MIEJSCU ZNAJDUJE SIĘ CMENTARZ ŻYDOWSKI NA KTÓRYM SPOCZYWAJĄ CZŁONKOWIE SPOŁECZNOŚCI ŻYDOWSKIEJ MARGONINA

Pod spodem ten sam napis w języku niemieckim.

Granitową tablicę z cytowanymi słowami przymocowaną do Kamienia Pamięci umieszczono na odnowionym cmentarzu żydowskim w Margoninie. Na niedawnym jeszcze placu, na którym chłopcy grali w piłkę (od razu należy wyjaśnić, że władze miasteczka zapewniły nastolatkom nowe boisko dla ich piłkarskiego zacięcia!) , a który do wojny był żydowskim kirkutem Margonina, rozlokowano odzyskane macewy. Przy wejściu na teren cmentarza umieszczono informację dotyczącą tego miejsca, oficjalnie otwartego 6 września 2009.

Spośród kilkunastu rodzin żydowskich mieszkających w Margoninie przed I wojną światową do najzamożniejszych należały rodziny Aronstein i Manasse. Jakob Aronstein był właścicielem browaru w Margoninie. Miał też firmy handlowe w Gnieźnie, Poznaniu i Bydgoszczy. Ożenił się z szamocinianką Henriettą z domu Cohn, siostrą matki Ernsta Tollera. W 1904 r. sprzedał margoniński browar i kupił dom w Berlinie. W Margoninie 1 listopada 1896 r. urodził się jego syn Victor. Po ukończeniu kolońskiego gimnazjum w październiku 1915 r. został zmobilizowany do armii niemieckiej i uczestniczył w I wojnie światowej. Walczył na froncie zachodnim we Francji i Belgii. Jako żołnierz 59 pułku piechoty,12 kwietnia 1917 r. odznaczony został Żelaznym Krzyżem II klasy. Po demobilizacji rozpoczyna studia na wydziale medycyny Uniwersytetu Berlińskiego. Po ich ukończeniu, podjął pracę w szpitalu żydowskim w Wedding, doktoryzował się i 28 kwietnia 1927 r. otrzymał dyplom doktora medycyny. Victor Aronstein współpracował z wybitnymi profesorami medycyny jak psychiatra Karl Bonhoeffer, pediatra Adalbert Czerny i internista Friedrich Kraus. W swoje 45 urodziny 1 listopada 1941 r. został z grupą prawie tysiąca Żydów berlińskich deportowany przez Gestapo do getta w Łodzi. Po likwidacji łódzkiego getta wywieziono go do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz – Birkenau. Zginął 13 stycznia 1945 r. na tydzień przed wyzwoleniem obozu przez Armię Sowiecką. Był żonaty ze swoją asystentką Lotte z domu Korn, która razem z nim zginęła w obozie Auschwitz – Birkenau. W Berlinie przy Werneuchener Strasse 3, gdzie prowadził praktykę lekarską znajduje się pamiątkowa tablica. Pochodzący z Wągrowca bracia Hugo i Merkel Manasse mieli sklepy odzieżowe w Wągrowcu, Margoninie, Szamocinie i Chodzieży. Ożenili się z siostrami Joanną i Rebeką z domu Spiro. Merkel Manasse był głównym dostawcą materiałów do budowy stacji na nowobudowanej linii kolejowej Chodzież – Gołańcz. Obaj działali w organizacjach społecznych, a Merkel należał do założycieli Ochotniczej Straży Pożarnej w Margoninie. Był pierwszym mieszkańcem Margonina posiadającym motocykl. W 1920 r. opuścili Polskę i zamieszkali w Berlinie.

W czasie „nocy kryształowej” Merkel Manasse został ciężko pobity przez bojówkarzy SA. Zmarł trzy dni później tj.12 listopada 1938 r. Na początku 1939 r. jego rodzina wyjechała z Niemiec.

Dzisiaj jego potomkowie mieszkają w Ameryce Południowej, Francji, Holandii i Izraelu. Wnuk Merkela Francisco Manasse mieszka w Sao Paulo w Brazylii a wnuczka Eva Manerheim z domu Manasse jest obywatelką Urugwaju i mieszka w Montevideo.

autor:  Waldemar L. Janiszewski

Między tradycją a nowoczesnością

Poznański felietonista Marceli Motty, opisując żydowski bal purimowy urządzony w poznańskim Bazarze w 1866 roku, ze zdumieniem obserwował transformację, jaką przeszli poznańscy Żydzi od początku XIX wieku, wychodząc poza zamknięty świat tradycji i przeobrażając się w pełni uczestniczących w życiu miasta obywateli wyznania mojżeszowego:

Zdjęcia do art. zamieszczonego tu:

http://poznan.jewish.org.pl/index.php/wydarzenia/W-poszukiwaniu-sladow.html

Zdjęcia - G.E.Kafka

stare pocztówki zaczerpnięte z portalu Muzeum Regionalnego Wrześni

Na przestrzeni wieków Żydzi mieszkali w rozproszeniu, pielęgnując swe tradycje, zwyczaje. Z czasem poczęły się różnicować tradycje liturgiczne. Należy jednak podkreślić, że wszystkie mają jeden rdzeń, a główna struktura najważniejszych modlitw i ich kolejność są zawsze identyczne. Różnice dotyczą detali - szczególnie obecności pijutim (poezji religijnej), a także małych zmian w kolejności pomniejszych modlitw, błogosławieństw, czasem wręcz bardzo drobnych zmian w użyciu konkretnego słowa lub jego wymowy.

Autor: Artur Patek

Alija Bet, czyli zorganizowana nielegalna emigracja Żydów do Palestyny, terytorium mandatowego Wielkiej Brytanii, była jedną z najbardziej skutecznych metod walki ruchu syjonistycznego o suwerenny Izrael. O jej powodzeniu zadecydowało to, że rezygnowała z aktów przemocy na rzecz konkretnych działań politycznych i propagandowych.

W Pirke Awos jest napisane: "Znajdź sobie nauczyciela". Nie jest to jedyne miejsce, gdzie spotykamy się ze wskazówkami dotyczącymi nakazu uczenia się. Choćby pobieżne przeglądanie literatury żydowskiej, w całej historii naszego narodu, może nam jasno wykazać, że idea uczenia się jest bardzo mocno podkreślana. Przedstawiany jest nam przykład rabiego Akiwy, który rozpoczął naukę w wieku czterdziestu lat, choć równocześnie silnie podkreśla się, że naukę powinno rozpocząć się w jak najmłodszym wieku.

Szmone Esre, czyli Osiemnaście Błogosławieństw, nazywane jest także Amida - co odwołuje się do pozycji stojącej, w jakiej się wypowiada jej słowa oraz Tefila - czyli po prostu 'modlitwa', gdyż jest ona najważniejszą spośród wszystkich ułożonych przez ludzi (w odróżnieniu od Szema, której tekst ma źródło biblijne). Wprawdzie nazwa mówi o osiemnastu błogosławieństwach, jednak w rzeczywistości składa się ona z dziewiętnastu, gdyż już w okresie misznaickim dołączono kolejne, skierowane przeciwko heretykom, odstępcom i zdrajcom.

Podczas gdy w odniesieniu do Szema rabini są zgodni co do tego, że jest nakaz wywodzący się bezpośrednio z Tory, to w przypadku Szmone Esre zdania są podzielone. Już w Talmudzie spotyka się opinie halachiczne iż jest to nakaz rabiniczny, jednak na przykład Rambam umieszcza recytację Amidy pośród przykazań z Tory, wyjaśniając: "Codzienna modlitwa jest pozytywnym przykazaniem z Tory, jak jest napisane: 'I będziesz służył Haszem, swojemu Bogu' (Szemot/Wyjścia 23:25)"^[1]. Nawet, jeśli przyjmie się, iż jest to nakaz z Tory, to jednak wiadomym jest, że nie ma żadnego dodatkowej instrukcji wskazującej na częstotliwość, właściwą porę jak treść modlitwy. Zgodnie z tradycją judaizmu treść błogosławieństw została ułożona przez Ezrę w następującym porządku: pierwsze trzy błogosławieństwa złożone z pochwał Boga, trzy ostatnie z błogosławieństw dziękczynnych, natomiast środkowe wyrażały wspólne wszystkim prośby, zarówno dotyczące potrzeb indywidualnych, jak i całego narodu. Tradycja religijna łączy powstanie kolejnych błogosławieństw z sentencjami anielskimi wypowiadanymi w związku z ważnymi wydarzeniami w życiu ważnych postaci narodu żydowskiego, jak Praojców, synów Jaakowa, czy Moszego. W Szabat i święta część środkowa zostaje zastąpiona jednym dłuższym błogosławieństwem związanym tematycznie z danym dniem.

Tekst błogosławieństw mógł się ustalić w późniejszym czasie, jednak z pewnością sama ich liczba osiemnastu była znacząca, gdyż pojawia się w wielu wczesnych midraszach. W wielu źródłach (jak Talmud Berachot 28b czy też midrasz Wajikra Raba I i in.) liczbę osiemnastu błogosławieństw łączy się osiemnastokrotnym wymienieniem Imienia Boga w Psalmie 29, a także w trzech paragrafach Szema. Dodatkowo osiemnastokrotne powtórzenie Tetragramatonu daje razem "Wielkie Imię" złożone z siedemdziesięciu dwóch liter^[2].

Modlitwa Szmone Esre wymaga specyficznego, wyjątkowego zachowania. Należy ją mówić stojąc, ze stopami złączonymi, z lekko pochyloną głową. Zabronione jest przerywać, zmieniać pozycję lub wypowiadać słowa inne, niż treść modlitwy. Przed jej rozpoczęciem wierny robi trzy małe kroki do przodu, co symbolicznie ma oznaczać wkroczenie przed oblicze Boga, podobnie po zakończeniu modlitwy wycofuje się, odchodząc sprzed tego oblicza. Rabini podkreślają, iż modlitwa ta wymaga specjalnego skupienia - kawany. Miszna podaje nawet, iż "pobożni mężowie dawnych lat zwykli najpierw przez godzinę czekać [aby odpowiednio oczyścić myśli z osobistych zmartwień], a dopiero później wstawali by wyrecytować Tefila, aby móc skierować swe serca ku Bogu"^[3].

Po indywidualnym odczytaniu Szemone Esre następuje powtórka chazana, wraz z dodatkową modlitwą - Kedusza wypowiadaną przez chazana i wiernych po drugim błogosławieństwie. Modlitwa ta uważana jest za najświętszą i może być wypowiadana jedynie w obecności minjanu, czyli dziesięciu dorosłych Żydów.

Rochel Joanna Czopnik

/za FŻP/

Cała liturgia żydowska, bez względu na nusach, zbudowana jest wokół rdzenia, którym są Kriat Szma i Szmone Esre. Są to dwie najważniejsze modlitwy, gdzie każda ma swoją specyfikę i odmienny charakter.