Spośród kilkunastu rodzin żydowskich mieszkających w Margoninie przed I wojną światową do najzamożniejszych należały rodziny Aronstein i Manasse. Jakob Aronstein był właścicielem browaru w Margoninie. Miał też firmy handlowe w Gnieźnie, Poznaniu i Bydgoszczy. Ożenił się z szamocinianką Henriettą z domu Cohn, siostrą matki Ernsta Tollera. W 1904 r. sprzedał margoniński browar i kupił dom w Berlinie. W Margoninie 1 listopada 1896 r. urodził się jego syn Victor. Po ukończeniu kolońskiego gimnazjum w październiku 1915 r. został zmobilizowany do armii niemieckiej i uczestniczył w I wojnie światowej. Walczył na froncie zachodnim we Francji i Belgii. Jako żołnierz 59 pułku piechoty,12 kwietnia 1917 r. odznaczony został Żelaznym Krzyżem II klasy. Po demobilizacji rozpoczyna studia na wydziale medycyny Uniwersytetu Berlińskiego. Po ich ukończeniu, podjął pracę w szpitalu żydowskim w Wedding, doktoryzował się i 28 kwietnia 1927 r. otrzymał dyplom doktora medycyny. Victor Aronstein współpracował z wybitnymi profesorami medycyny jak psychiatra Karl Bonhoeffer, pediatra Adalbert Czerny i internista Friedrich Kraus. W swoje 45 urodziny 1 listopada 1941 r. został z grupą prawie tysiąca Żydów berlińskich deportowany przez Gestapo do getta w Łodzi. Po likwidacji łódzkiego getta wywieziono go do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz – Birkenau. Zginął 13 stycznia 1945 r. na tydzień przed wyzwoleniem obozu przez Armię Sowiecką. Był żonaty ze swoją asystentką Lotte z domu Korn, która razem z nim zginęła w obozie Auschwitz – Birkenau. W Berlinie przy Werneuchener Strasse 3, gdzie prowadził praktykę lekarską znajduje się pamiątkowa tablica. Pochodzący z Wągrowca bracia Hugo i Merkel Manasse mieli sklepy odzieżowe w Wągrowcu, Margoninie, Szamocinie i Chodzieży. Ożenili się z siostrami Joanną i Rebeką z domu Spiro. Merkel Manasse był głównym dostawcą materiałów do budowy stacji na nowobudowanej linii kolejowej Chodzież – Gołańcz. Obaj działali w organizacjach społecznych, a Merkel należał do założycieli Ochotniczej Straży Pożarnej w Margoninie. Był pierwszym mieszkańcem Margonina posiadającym motocykl. W 1920 r. opuścili Polskę i zamieszkali w Berlinie.

W czasie „nocy kryształowej” Merkel Manasse został ciężko pobity przez bojówkarzy SA. Zmarł trzy dni później tj.12 listopada 1938 r. Na początku 1939 r. jego rodzina wyjechała z Niemiec.

Dzisiaj jego potomkowie mieszkają w Ameryce Południowej, Francji, Holandii i Izraelu. Wnuk Merkela Francisco Manasse mieszka w Sao Paulo w Brazylii a wnuczka Eva Manerheim z domu Manasse jest obywatelką Urugwaju i mieszka w Montevideo.

autor:  Waldemar L. Janiszewski