Szanowni Państwo,
Pod podanym adresem mogą Państwo obejrzeć krótki komentarz Ambasadora Izraela pana Zvi Rav-Nera dotyczący ostatnich zajść niedaleko Strefy Gazy - brutalnego ataku na żołnierzy izraelskich podczas próby przejęcia jednego z okrętów flotylli.

http://www.youtube.com/watch?v=N6NaYt3oeKA

Jaki jest stosunek judaizmu do grzechu pierworodnego?

Judaizm nie twierdzi, że ludzkość jest napiętnowana tzw. grzechem pierworodnym. Judaizm postrzega człowieka w sposób zrównoważony: nie twierdzi, że jest on skażony grzechem (pogląd chrześcijański), ani nie uważa, że jest z natury dobry (pogląd postchrześcijańskiego humanizmu świeckiego). Judaizm uznaje, że człowiek, jako istota obdarzona wolną wolą, ma skłonność zarówno do czynienia zła, jak i dobra, oraz zdolność do wybierania pomiędzy nimi. Skłonność do czynienia zła jest bardziej naturalna (wynika z przyrodzonego egoizmu), natomiast skłonność do dobra kształtuje się przede wszystkim w wyniku socjalizacji – zaszczepiania w człowieku odpowiednich wartości, które skłaniają go do etycznego postępowania.

Rabin Pash. Behaalotcha 

 Tym razem trochę Kabały. Na podstawie książki "Maasei Haszem" autorstwa rabina Eliezera Aszkenazi. Parsza Bahalotcha rozpoczyna się zagadnieniem zapalania świec na świeczniku w Bet HaMikdasz. Na Menorę tą składało się siedem ramion i siedem lamp. Na co wskazuje liczba siedem? W Torze zapisane jest: "I wykonasz świecznik ze szczerego złota. Świecznik ten ma być kuty. Jego podstawa i ramiona, i kielichy, i gałki, i kwiaty mają z niego wystawać." (Szmot 25:31)

Zdaniem Rasziego, wersety te wskazują na to, że Menora wykuta być musi jako jedna całość – nie może być wykonana w częściach. Jej ramiona i lampy nie mogą powstać jako niezależne części, w późniejszym etapie dopiero połączone ze sobą, tak jak robi to zazwyczaj kowal w procesie zwanym „solder” (z języka staro-francuskiego). Przeciwnie, Menora powinna powstać z jednego kawałka, być wykuta młotem i szlifowana przy pomocy specjalnych narzędzi, w ten sposób, by jej ramiona oddzielone były od siebie i wystawały w różnych kierunkach.( Raszi Szmot 25:31)

Dlaczego Menora ma być jedną częścią? Co możemy przez to zrozumieć?

"Przemów do Aharona i powiedz mu: Kiedykolwiek zapalisz lampy, siedem lamp ma oświetlać obszar przed świecznikiem" (Bamidbar 8:2)

Raszi wyjaśnia w tym miejscu:

Obszar naprzeciw centralnego punktu Menory- naprzeciw lampy środkowej, mieszczącej się na samym świeczniku a nie na jednym z jej ramion.

Dlaczego lampy świeciły w kierunku lampy środkowej? Jakie ma to znaczenie?

Kolejne pytanie - widzimy powyżej pewną sprzeczność, z jednej strony napisane jest:

A takie było wykonanie Świecznika: Wykuto go ze złota. Był kuty aż po jego boki i aż po jego kwiaty. Wykonał ten świecznik podług wzoru, którą Wiekuisty pokazał Mojżeszowi. (Bamidbar 8:4)

Zdaniem Rasziego:

Tak została wykonana Menora – Najwyższy, niech będzie Błogosławiony, pokazał mu (Moszemu) poprzez wskazanie jak wskazuje się palcem, ponieważ Świecznik miał z tym trudność, dlatego napisane jest „Weze”. (Raszi, Bamidbar 8:4)

(Określone „Ze”, „to”, wskazuje w hebrajskim na bezpośrednią obecność opisywanego obiektu. Dokładnie tak jest w tym przypadku „WeZot haTora”, „To jest Tora”, określony zaimek odnosi się do przedstawianej idei.)

Innymi słowy- Mosze zrobił Menorę sam, po tym, jak HaSzem pokazał mu jak to zrobić.

Z drugiej strony napisane jest: I wykonasz świecznik ze szczerego złota. Kutej roboty ma być świecznik ten. (Szmot 25:31)

Raszi wyjaśnia:

Kutej roboty ma być (hebr.: Tease) – musi sam się zrobić. (Raszi postawił pytanie, Dlaczego Tora użyła biernego „ma być, ma być wykonana”, a nie aktywnej formy „musisz ją wykonać”?) – Ponieważ Mosze miał trudności z jej wykonaniem, (nie wiedział dokładnie jak ukształtować Menorę z jednego kawałka złota), B-g powiedział do niego: „Wrzuć złoto do ognia i ono ukształtuje się.” Dlatego Tora nie mówi: „ty masz tak zrobić.”

Innymi słowy:

Mosze sam nic nie zrobił, jedynie wrzucił złoto do ognia i Menora ukształtowała się sama.

Wydaje się więc, że Raszi popada w sprzeczność ze samym sobą. W jednym miejscu stwierdza, że kiedy Mosze miał trudności z wykonaniem Menory, B-g pokazał mu Menorę wykonaną z ognia, co wskazuje na to, że ostatecznie Mosze wykonał Menorę.

I będą na świeczniku cztery kielichy w kształcie kwiatów migdałowca, z jego gałkami i kwiatami na przemian. (Szmot 25:34)

Trzon świecznika powinien mieć cztery kwiaty – jeden z nich znajdował się pod ramionami świecznika a trzy kolejne powyżej, skąd odchodziły ramiona kierujące się na zewnątrz. (Raszi, Szmot 25:31)

Dlaczego środkowe ramię świecznika posiadało cztery kwiaty?

Rabin Eliezer Aszkenazi odpowiada na wszystkie powyższe cztery pytania jedną odpowiedzią – HaSzem ma wiele imion, istnieje również wiele Jego przydomków. Ile imion posiada HaSzem?

Oto, co na ten temat ma do powiedzenia Gemara:

Istnieją imiona, które mogą być wymazane (ponieważ nie odnoszą się one wyłącznie do boskości, w związku z czym nie są one święte); a także imiona, które nie mogą być wymazane. Imiona, które nie mogą być wymazane to: „El”, „Eloha”, „Elohim”, „Elohecha” (twój B-g), „Jestem, który Jestem (Eheje Aszer Eheje), „Alef Dalet” (Adonaj), „”Jud Hej” (Hawaja), „Szadai”, „Cwaot” – tych nie wolno wymazywać;

Jednak Wielki (haGadol), Potężny (haGibor), Wspaniały (haNora), Majestatyczny (haAdir), Mocny (haChazak), Nieustraszony (haAmic), Silny (haAzuz), Miłościwy (Chanun), Łaskawy (Rachum), Długie Cierpienie (Erech Apajim), Obfitujący w Dobroć (Raw Chesed)- te mogą zostać wymazane. (Szwuot 35a).

Innymi słowy- istnieje siedem świętych imion, nazywanych „imionami, których się nie wymazuje”, co oznacza, że zabronione jest je usuwać.

(W obecnych czasach ciekawe jest zagadnienie cyfrowego zapisu na ekranie komputera, czy usunięcie takiego zapisu będzie uważane za wymazanie imiona, czy zapis cyfrowy traktowany jest inaczej niż prawdziwy zapis...)

Jednak głównym imieniem B-ga jest czteroliterowe imię „Jud Hej Waw Hej”, zwane Tetragramatonem, Hawaja, zawierające w sobie wszystkie inne imiona. Siedem ramion Menory odnosi się do siedmiu świętych imion. I wszystkie ramiona wychodzą z jednego środkowego ramienia, tak jak imiona wychodzą z jednego centralnego – „Hawaja”.

Dlatego właśnie centralne ramię posiadało cztery kwiaty- odnoszące się do czterech liter najważniejszego imienia. A Menora została wykonana z jednego kawałka złota, by pokazać, że wszystkie imiona są imionami jednego B-ga.

Kiedy Mosze robił Menorę, nie wiedział on jak włączyć do niej siedem imion, i dlatego Haszem powiedział mu: Wrzuć złoto do ognia i ono ukształtuje się”, innymi słowy – święte imiona same się włączą do Menory. I kiedy Aharon zapalał lampy na menorze, musiał on połączyć na świeczniku wszystkie święte imiona, tak, jak wszystkie imiona zawierają się w jednym centralnym- „Hawaja”. Podobnie było z środkowym ramieniem i dlatego wszystkie lampy świecą w kierunku lampy środkowej. Aharon nie wiedział jak połączyć wszystkie imiona z imieniem „Hawaja”, w związku czym Haszem „pokazał mu” jak dokładnie połączyć wszystkie ramiona z ramieniem centralnym.

Imiona Haszem objawiają się w tym świecie poprzez różne siły. Światło menory to światło Haszem na tym świecie. Celem człowieka jest zapalać to światło i odnaleźć moce Stwórcy. Kohen Aharon to nasz tej misjii wysłannik.

Promiennego Szabatu!

P.S. Będąc przy temacie imion, których nie można wymazać, wspomnieć trzeba o “Szalom”. „Szalom” to jedno z imion B-ga. Czy „Szalom” można wymazać? Przecież używamy tego słowa bez końca, w każdym liście i każdym emailu!

Imię Szalom jest święte do tego stopnia, że zabronione jest jego wymawianie w nieczystych miejscach. Oto słowa Gemary: Ktoś, kto wchodzi do łazienki...nie dozwolone jest mu używać powitania „Szalom” ...Zgodne jest to z ową wypowiedzią R. Hamnuny: Człowiek nie może wymienić pozdrowienia „Szalom” ze swoim sąsiadem w łaźni, ponieważ napisane jest – „Dlatego Gideon zbudował tam ołtarz dla Haszem i nosi on nazwę Haszem-Szalom”. (Szabat 10: a-b)

W opinii większości Riszonim „Szalom” uważane jest za imię święte, tak, że zabronione jest jego używanie w nieczystych miejscach, jednak nie aż tak święte, by zabronić jego wymazywanie. Ostatecznie „Szalom” nie zostało wymienione na liście „imion, których nie wolno wymazać”. Istnieją jednak inne opinie, według Tosfot (Masechet Sota 10/a) nie wolno usuwać imienia „Szalom”.

Remu (w Szulchan Aruch Jore Dea sekcja 13) wypowiada się w tym temacie w ten sposób: „Są ludzie, którzy wystrzegają się zapisywania Szalom w całości”.

Zastosowanie tej opinii w praktyce nie jest łatwe, ponieważ jak już wyżej powiedzieliśmy, „Szalom” jest bardzo powszechne w użyciu. W istocie, w Igrot Mosze (chelek 4, 40:4) Rabin Mosze Feinstein, ustanawia zasadę (posek), że kiedy używamy „Szalom” jako pozdrowienia lub życzenia, bez zamiaru odnoszenia się do Haszem i jeśli dodamy zaraz obok do niego kolejne słowo, takie jak np. „Szalom uwracha”, wtedy słowo to można wymazać.

Rabin Boaz Pash - Tłumaczyła Daniela Malec
Dziękujemy organizacji Shavei Israel za udostępnienie tekstu

to nie tylko nazwiska wspaniałych kobiet o których pamięć nie zaginie, ale także nazwy tulipanów wychodowanych w Holandii przez Pana Ligtharta. który w ten sposób uczcił te dwie wybitne Polki.

Przewodnicząca naszej Gminy otrzymała bukiet pięknych tulipanów - białe - "Maria Kaczynska" oraz czerwone "Irena Sendler". Gdy przyniosła je do domu, były jeszcze w pąkach, natomiast rano Jej oczom ukazał się niesamowity widok - rozwinięte kielichy czerwonych tulipanów Ireny, otulały swoimi płatkami białe kielichy kwiatów Marii.... Zobaczcie Państwo sami!

   Tym razem zapoznamy się z prostymi fragmenty Gemary. Uczynimy to na podstawie nauk rabina Jakowa Eilinborga z Krakowa, i jego książki „Nachalat Jakow”, skomponowanej według porządku, w jakim występują parsze Tory, w większości dotyczącej jednak kwestii chalachicznych omawianych w Talmudzie i chalachicznych problemów występujących w danej parszy. Jesli chodzi o praszę Naso, zajmiemy się sprawą Nazira, któremu zabronione jest pić wino, ścinać włosy i zbliżać się do zmarłej osoby.

Volkswagen Spółka z.o.o Poznań, ufundował przepiękne stylowe ławki oraz mechicę dla naszej małej synagogi.

Wykonawcą  ławek i mechicy jest Pan Eugeniusz Twaróg z Murowanej Gośliny.

Składamy serdeczne podziekowania Firmie Volkswagen za tak wspaniały dar, oraz wyrazy najwyższego uznania dla wykonawcy.

Związków żadnych pomiędzy historią poniższą a naszą Parszą nie znalazłem, jednak opowieść ta jest tak piękna, że muszę ją opowiedzieć. Pewnego razu, żył pewien Żyd, wielki Rabin Chaim ben Biniamin Zew Wachner z Krakowa, gdzie nauczał Tory i publikował książki, zarówno swoje, jak i innych autorów. Po pewnym czasie przeniósł się do innych miast, m.in. Ibenfurtu, Furthu, Lukenbachu (Niemcy), a ostatnie lata swego życia spędził w Piordzie, tam też zmarł pierwszego dnia Szwat, roku 1444 i tam też został pochowany.

     W Krakowie wydał m.in. „Interpunkcję i sekret elektryczności” (autorstwa Rabina Josefa Giktlia), „Midrasz Konen” oraz „Iun Tfila” (R. Chaima Raszpica).

     Sam napisał wiele książek, jak wspomina Chida w „Sefer Hagdolim” – począwszy od „Petora Dedaba”, będąca podsumowaniem chalachot opisanych w "Szulchan Aruch”, przez „Maim Chaim”, będącej komentarzem do pisanej i ustnej Tory, „Hilna Dechaiej” i „Tocaot Chaim”, dotyczących chochmat hadikdik, do „Beit Tefila" (znanej również pod tytułem „Arbaa Raszim”) będącej interpretacją modlitwy według filozofii kabały, dosłownego znaczenia słów modlitwy a także chalachot dotyczących tfila.

     Rabin Chaim Wachner był uczniem Rabina Izraela Ganza, autora książki „Światło Izraela“, zajmującej się tematem Birkot Chananim (błogosławieństwa na robione przez nas, lub spożywane przyjemne rzeczy, błogosławieństwa te różnią się od brachot na micwot). Jednym z błogosławieństw, o którym pisze R. Chaim jest wyjątkowa bracha Kidusz Haszem (uświęcenie Haszem).

     Związane jest z nią słynne przez wszystkie czasy pytanie: Jak w danej chwili mogę uświęcać imię Haszem? Jaką wypowiedzieć brachę? W jaki sposób będzie ona adekwatna? Czy błogosławieństwo to będzie miało formę brachy na „micwot”, jako, że micwą jest oddać swą duszę na rzecz Kidusz Haszem (w naszej historii wielu Żydów oddało swe życie za Kidusz Haszem, stając się w ten sposób męczennikami). Jak napisane jest w Torze: „I nie znieważajcie imienia Mojego świętego, - abym był święcony pośród synów Israela; Ja Wiekuisty, który uświęcam Was” (Wajikra 22:32). Czy będzie to błogosławieństwo pochwalne, za przyjemność, jaką czerpiemy z możliwości wypełniania tak wielkiej micwy?

     W miejscu tym odpowiedzieć musimy sobie na ważne pytanie, dobrze wiemy przecież, że istnieje prawo mówiące o tym, że nie tworzymy już żadnych nowych błogosławieństw, w czasach po-talmudycznych. Czy nie byłoby lepiej może, gdyby bracha ta nie istniała, gdyby bowiem nie istniała, nie musielibyśmy jej mówić i nie ryzykować, że zamieni się ona w „bracha lebatala” tj. bezużytecznie wypowiedzianą brachę?

     Dowód na oddanie swej duszy na Kidusz Lewana znajdziemy w Traktacie Brachot (61b), opisującym męczeństwo Rabina Akiwy, aresztowanego przez Rzymian za publiczne nauczanie Tory. Podczas gry Rzymscy żołnierze zdzierali skórę z jego ciała, Rabin Akiwa wypowiadał słowa modlitwy Szma Israel: Haszem Elokeinu Haszem Echad. Jego studenci zapytali się wtedy: ”Nawet teraz (uświęcasz Boga)?”. Rabin Akiwa odpowiedział: „Całe życie swe starałem się przeżyć według słów wersetu: „kochaj Boga...całą swą duszą”. Znaczy to, nawet gdy On zabierać będzie twą duszę. Teraz, gdy mam okazję to zrobić, mam tego nie wypełnić?”. Jego dusza uleciała, podczas długiego wypowiadania słowa „echad” I w ten sposób Rabin Akiwa uświęcił imię Boga. Z Niebios usłyszano głos: „Szczęśliwy jesteś, Akiwo, że dusza twoja uleciała wraz ze słowem Echad!”

     Zdaniem Szla’’cha (Raw Jiszajachu ben Awraham Halewi Horowitz) człowiek musi wypowiadać błogosławieństwa tylko na te micwot, które jest zobowiązany jest wypełniać, podczas gdy oczywiście człowiek nie jest zobowiązany by umrzeć za Kidusz Haszem.

     Maharam twierdził z kolei, że nie potrzebne jest to błogosławieństwo, ponieważ czas, w którym ludzie umierają nie jest odpowiednim na mówienie brachot.

     Maharam opiera swą opinię na słowach Gemary, z traktatu Sota (37a): „w czasie tym (w którym Morze Czerwone rozstąpiło się) Mosze modlił się do Haszem, a wtedy Kadosz Baruchu zwrócił się do niego: „moi przyjaciele topią się w morzu a ty przedłużasz swą modlitwę?”

     Z drugiej jednak strony istnieją świadectwa ludzi, z naszej żydowskiej historii, którzy umierając wypowiadali Kidusz Haszem. Jednym z nich jest 24 Anusim, którzy chcieli powrócić do wiary swych przodków. Zginęli oni w roku 1556, we włoskim mieście Ankona, jednym z zamordowanych był Rabin Szlomo Ichiei, który przed ich śmiercią wypowiedział publicznie błogosławieństwo: "aszer kidszanu bemitzwotaw weciwanu al kidusz Haszem".

    Istnieją, podobnie, dokumenty z czasów Szoa, świadczące o tym, że wielu Żydów błogosławiło w ten sposób imię Boga przed śmiercią.

    Rabin Efraim Aszrei napisał, po Szoa, księgę responsa, zwanych „mimaamakim”, będąca zbiorem pytań i odpowiedzi związanych z tematem kowieńskiego getta, w czasie okrutnych lat wojny. Z księgi tej dowiedzieć możemy się o tym, jak Rabin Elchanan Waserman uczył syna R. Naftaliego błogosławieństwa „al Kidusz Haszem”. Podobnie R. Aszrei podaje za Chofec Chaimem, że Żydzi wypowiadali tę brachę podczas pierwszej wojny światowej i podczas pogromów w Rosji.

     Znana jest inna wersja tego błogosławieństwa z czasów Szoa, brzmi ono tak: „...aszer kidszanu bemicwotaw weciwanu lekadesz Szemo we szem Israel berabim” (który uświęciłeś nasz swymi przykazaniami i nakazałeś nam uświęcać swoje imię i imię Izraela). Pewna grupa dziewcząt z getta wileńskiego napisała błogosławieństwo w owej formie na kartach swoich sidurów, po to by móc je wypowiedzieć przed śmiercią.

     W jakim celu przywołuję wam wszystkie te słowa? Po to by wprowadzić nas w historię opowiadaną przez Rabina Chaima, związaną z tym tematem.

    Rabin Chaim opowiada historię, którą usłyszał od pewnego chasyda, HaRaw Mosze Meizlicza, błogosławionej pamięci, z Krakowa, o pewnym Żydzie, który udał się dnia pewnego samotnie do lasu. W lesie napotkał goja, który zagroził Żydowi, że go zabije, jeśli nie zgodzi się on przejść na chrześcijaństwo. Żyd prosił o łaskę, jednak bez sukcesu. Zauważył on wtedy jaśniejący księżyc i poprosił goja o możliwość wypełnienia ostatniej micwy przed swą śmiercią. Goj zaakceptował prośbę i Żyd z wielką kawaną wypowiedział błogosławieństwo Kidusz Halewana (błogosławieństwo na nowy księżyc), i jako, że była to ostatnia micwa, jaką mógł on spełnić w swym życiu, poczuł się on niezwykle szczęśliwy, że będzie miał możliwość zakończenia swego życia podczas Kidusz Haszem. Kiedy doszedł on do słów błogosławieństwa „tak, jak tańczę naprzeciw ciebie i nie mogę dotknąć ciebie, podobnie, żaden wróg nie będzie mógł mnie skrzywdzić””, podskoczył i zatańczył w tradycyjny żydowski sposób, i przyszedł wtedy bardzo silny wiatr i porwał Żyda, daleko od goja i uratował go.

     Rabin Chaim Wachner naucza na podstawie tej opowieści dwóch rzeczy: Pierwsza – „jeśli ktoś chce być uratowany przed śmiercią z rąk goja, powinien poprosić o wykonanie micwy, w ten sposób bezrat Haszem, zostanie on uratowany”. Druga – "człowiek, który wypowiada Kidusz Lewana z odpowiednią kawaną (intencją) i z prawdziwą radością, może być pewny, że nic złego nie przytrafi mu się podczas nadchodzącego miesiąca". I z pewnością przeżyje do końca danego miesiąca. Dzieje się tak dlatego, że wartość tej micwy jest tak ogromna, że porównana może być z otrzymaniem samej Szechiny (Boskiej Obecności).

     Zakończymy ów poważny temat dowcipem. Podobno pewnego razu jeden "brisker" (uczeń jesziwy Brisk), miał zginąć z rąk goja, podczas Kiduszu Haszem. Brisker z wielką kawaną wypowiedział słowa błogosławieństwa: „aszer kidszanu bemicwotaw weciwanu al kidusz Haszem”, kiedy nagle goj zmienił swe zdanie i postanowił oszczędzić mu życia. Brisker nalegał jednak, by tamten go zabił, ponieważ powiedział on już błogosławieństwo i obawiał się bardzo, że jego bracha stanie się „lebatala” (wypowiedziana bezużytecznie).


Boaz Pash - Tłumaczyła Daniela Malec
Dziękujemy organizacji Shavei Israel za udostepnienie tekstu.