Szmone Esre, czyli Osiemnaście Błogosławieństw, nazywane jest także Amida - co odwołuje się do pozycji stojącej, w jakiej się wypowiada jej słowa oraz Tefila - czyli po prostu 'modlitwa', gdyż jest ona najważniejszą spośród wszystkich ułożonych przez ludzi (w odróżnieniu od Szema, której tekst ma źródło biblijne). Wprawdzie nazwa mówi o osiemnastu błogosławieństwach, jednak w rzeczywistości składa się ona z dziewiętnastu, gdyż już w okresie misznaickim dołączono kolejne, skierowane przeciwko heretykom, odstępcom i zdrajcom.

Podczas gdy w odniesieniu do Szema rabini są zgodni co do tego, że jest nakaz wywodzący się bezpośrednio z Tory, to w przypadku Szmone Esre zdania są podzielone. Już w Talmudzie spotyka się opinie halachiczne iż jest to nakaz rabiniczny, jednak na przykład Rambam umieszcza recytację Amidy pośród przykazań z Tory, wyjaśniając: "Codzienna modlitwa jest pozytywnym przykazaniem z Tory, jak jest napisane: 'I będziesz służył Haszem, swojemu Bogu' (Szemot/Wyjścia 23:25)"^[1]. Nawet, jeśli przyjmie się, iż jest to nakaz z Tory, to jednak wiadomym jest, że nie ma żadnego dodatkowej instrukcji wskazującej na częstotliwość, właściwą porę jak treść modlitwy. Zgodnie z tradycją judaizmu treść błogosławieństw została ułożona przez Ezrę w następującym porządku: pierwsze trzy błogosławieństwa złożone z pochwał Boga, trzy ostatnie z błogosławieństw dziękczynnych, natomiast środkowe wyrażały wspólne wszystkim prośby, zarówno dotyczące potrzeb indywidualnych, jak i całego narodu. Tradycja religijna łączy powstanie kolejnych błogosławieństw z sentencjami anielskimi wypowiadanymi w związku z ważnymi wydarzeniami w życiu ważnych postaci narodu żydowskiego, jak Praojców, synów Jaakowa, czy Moszego. W Szabat i święta część środkowa zostaje zastąpiona jednym dłuższym błogosławieństwem związanym tematycznie z danym dniem.

Tekst błogosławieństw mógł się ustalić w późniejszym czasie, jednak z pewnością sama ich liczba osiemnastu była znacząca, gdyż pojawia się w wielu wczesnych midraszach. W wielu źródłach (jak Talmud Berachot 28b czy też midrasz Wajikra Raba I i in.) liczbę osiemnastu błogosławieństw łączy się osiemnastokrotnym wymienieniem Imienia Boga w Psalmie 29, a także w trzech paragrafach Szema. Dodatkowo osiemnastokrotne powtórzenie Tetragramatonu daje razem "Wielkie Imię" złożone z siedemdziesięciu dwóch liter^[2].

Modlitwa Szmone Esre wymaga specyficznego, wyjątkowego zachowania. Należy ją mówić stojąc, ze stopami złączonymi, z lekko pochyloną głową. Zabronione jest przerywać, zmieniać pozycję lub wypowiadać słowa inne, niż treść modlitwy. Przed jej rozpoczęciem wierny robi trzy małe kroki do przodu, co symbolicznie ma oznaczać wkroczenie przed oblicze Boga, podobnie po zakończeniu modlitwy wycofuje się, odchodząc sprzed tego oblicza. Rabini podkreślają, iż modlitwa ta wymaga specjalnego skupienia - kawany. Miszna podaje nawet, iż "pobożni mężowie dawnych lat zwykli najpierw przez godzinę czekać [aby odpowiednio oczyścić myśli z osobistych zmartwień], a dopiero później wstawali by wyrecytować Tefila, aby móc skierować swe serca ku Bogu"^[3].

Po indywidualnym odczytaniu Szemone Esre następuje powtórka chazana, wraz z dodatkową modlitwą - Kedusza wypowiadaną przez chazana i wiernych po drugim błogosławieństwie. Modlitwa ta uważana jest za najświętszą i może być wypowiadana jedynie w obecności minjanu, czyli dziesięciu dorosłych Żydów.

Rochel Joanna Czopnik

/za FŻP/