Urodzony w Margoninie Salman Schocken jest w Polsce postacią zupełnie nieznaną.

a matka Ewa z domu Hermann zajmowała się domem. Po ukończeniu szkół zajął się handlem najpierw w Margoninie, a później w Szamocinie, Gnieźnie, Berlinie i Lipsku. W 1901 r. wyjechał do Zwickau by wspólnie z braćmi Simonem i Juliusem uruchomić sieć domów towarowych, najpierw w Saksonii a później w całych Niemczech. Pierwsze markety powstały w Zwickau i Oelsnitz.

Pierwsze markety powstały w Zwickau i Oelsnitz. W Chemnitz i Stuttgarcie ich domy towarowe projektował znany niemiecki architekt żydowskiego pochodzenia Erich Mendelssohn. W 1929 r. ich koncern Merkur AG miał 16 domów towarowych (Kaufhaus Schocken), własną firmę zaopatrzeniową i zatrudniał około 6 tyś. pracowników.

Po śmierci Simona został jedynym właścicielem firmy. Mocno zcentralizował zarządzanie koncernem. W celu zwiększenia sprzedaży szeroko stosował marketing i wykorzystywał wiedzę z dziedziny psychologii. Działając w zrzeszeniu niemieckich domów towarowych próbował wprowadzać nowe formy sprzedaży. Jego firmy już wtedy stosowały sprzedaż ratalną, posezonową wyprzedaż, upominek do większego zakupu, dostawę towaru do domu a kupujący miał do dyspozycji kosze lub wózki.

W 1931 r. zajął się działalnością wydawniczą propagując literaturę żydowską. Jego wydawnictwo Verlag Schocken wydało Biblię, którą przetłumaczyli jego przyjaciele Martin Buber i Franz Rosenzweig. Wcześniej, jeszcze w czasie I wojny światowej wydawał wspólnie z Buberem syjonistyczne pismo Der Jude.

W 1933 r. emigruje do Palestyny, gdzie nabywa dziennik hebrajski Haaretz. W Tel Avivie zakłada wydawnictwo Schocken Publishing House Ltd., a w Nowym Jorku współtworzy Schocken Books Inc. Popierał osadnictwo żydowskie w Palestynie, dofinansowywał czasopisma żydowskie w Niemczech i kursy zawodowe dla Żydów pragnących emigrować z Niemiec.

Wspierał przedsiębiorczość żydowską w Haifie oraz instytuty literatury i administracji Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Został członkiem zarządu Uniwersytetu Jerozolimskiego. Ufundował stypendium dla pisarza Shmula Josefa Czaczkesa, emigranta z Galicji.

Czaczkes po przyjeździe do Palestyny zmienił nazwisko na Agnon i został w 1966 r. laureatem nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

W 1940 r. zamieszkał na stałe w Stanach Zjednoczonych. Przez całe życie zbierał książki, manuskrypty, inkunabuły i pierwodruki. Pod koniec życia jego prywatna biblioteka liczyła 60 tyś. tomów. W 1934 r. władze niemieckie zmusiły go do sprzedaży przedsiębiorstwa Merkur AG, ale po wojnie odzyskał część swego majątku.

Zmarł w wieku 82 lat 6 sierpnia 1959 r. w uzdrowisku Pontresina w Szwajcarii.

Ze związku małżeńskiego z Lily Schocken miał pięcioro dzieci.

Zarządzanie firmami przejął młodszy syn Gershom (1912). W jego firmach pracowali synowie Gustaw i Theodor oraz córka Ewa z mężem Herzlem.

Gazeta Haaretz (Ręka) jest dzisiaj jedną z opiniotwórczych w Izraelu. Prowadzi ją wnuk Salmana Amos Schocken ( syn Gustawa).

Gdy będziemy robić zakupy w markecie, warto czasem wspomnieć mądrego Żyda z Margonina, który sto lat temu stał się prekursorem nowoczesnego handlu.

Waldemar L. Janiszewski

/nadeslala Grazyna Banaszkiewicz/