Talmud, w Traktacie Szabat naucza: „Micwą jest ustawienie Chanukiji na zewnątrz domu, lecz w czasie zagrożenia, wystarczy ustawienie jej na stole (wewnątrz).”

W drugim stuleciu przed naszą erą, syryjski reżim Antiocha IV z dynastii syryjsko-greckich monarchów, rządzących północą częścią imperium Aleksandra Wielkiego dążył do zasymilowania Żydów z kulturą hellenistyczną, zmuszając ich do porzucenia swojej wiary. O ile Aleksander Wielki był pełen szacunku dla monoteistycznego Judaizmu, Antioch IV zakazał judaistycznych praktyk religijnych – włącznie z zakazem studiowania Tory, co niszczyło fundamenty żydowskiego życia i zwyczajów. Wielu Żydów porzucało swoją religię, przyjmując greckie imiona i poślubiając nie-Żydów.

14-11-2010

Przedstawiamy pierwszy z trzech artykułów poświęconych Irenie Sendler. Następne dwie notki zostaną opublikowane bezpoœrednio po pierwszej.

''Jabłoń kwitnąca w Warszawie rodzi owoce w Hamburgu''

''Panie Ambasadorze, gdybym ja wtedy, na Pawiaku, powiedziała moim koleżankom-więżniarkom, że za 60 lat ambasador Niemiec wręczy mi kosz słodyczy i bukiet kwiatów, to one pomyślałyby, że zwariowałam''-Irena Sendler do wizytującego ją w Warszawie ambasadora Republiki Federalnej Niemiec

 S Z A B A T    S Z A L O M

5 Kislew 5771/12 listopada 2010

Zapalenie swiec 15.47

Hawdala 16.59

Parszat  Wajece

(Ksiêga Rodzaju-28:10-32:3)
(Haftara: Hoszea 12:13-14:10)
 

Czytamy w tym tygodniu fragment Tory, który opowiada o znanym snieœnie naszego przodka Jaakowa. Jaakow œsni o drabinie, która siê rozciaga z ziemi do nieba. Kiedy Jaakow budzi siê, zdaje sobie sprawê, ¿e spa³ na œswiêtym miejscu i robi o³tarz z kamienia, na którym spa³. Tora opowiada nam przy okazji, ¿e spa³ w miejscu, na którym pózniej stanê³a Swiatynia w Jerozolimie.

Chcê zwróciæ uwagê na nazwê tego o³tarza. Tora u¿ywa okreslenia macewa. Domyslam siê, ¿e wiêkszosæ z was bêdzie ³aczyæ s³owo macewa z pomnikiem na cmentarzu, ale prawdê mówiac s³owo macewa w Torze oznacza rodzaj o³tarza. Co ciekawe, w drugiej Ksiêdze Moj¿esza (oraz powtórnie w Piatej Ksiêdze Moj¿esza), Tora zabrania budowania o³tarza okreslanego mianem macewy! Dlaczego? Jesli nasz przodek Jaakow zbudowa³ o³tarz macewa, dlaczego nam nie wolno?!

W Torze sa wyszczególnione dwa typy o³tarzy: macewa i mizbeach. Macewa to o³tarz zrobiony z jednego kamienia, a mizbeach jest o³tarz zrobiony z wielu mniejszych kamieni. Do momentu zawarcia paktu miêdzy B-giem a dzieæmi Izraela na górze Synaj, kiedy B-g zabroni³ budowania o³tarzy macewa, by³o to dozwolone. Jaka zmiana nastapi³a miedzy czasem przed Matan Tora (dar Tory od B-ga) a czasem po Matan Tora, kiedy pojawi³ siê zakaz?

Jeden z najwiêkszych mêdrców ¿ydowskiego narodu, Rabin Szimszon Rafael Hirsch (1808-1888), wskaza³ na podobieñstwo symboliczne miêdzy z jednej strony relacja jedno-kamiennego do wielo-kamiennego o³tarza, a z drugiej strony relacja miêdzy czasem przed Matan Tora (dar Tory od B-ga) a czasem po Matan Tora. Jedno-kamienny o³tarz macewa symbolizuje naturê, a wielo-kamienny o³tarz mizbeach symbolizuje pracê cz³owieka. Równie¿ B-g przed Matan Tora przejawia³ siê przede wszystkim poprzez naturê tzn. w tym, co cz³owiek otrzymuje z Jego Rêki. Poprzez Matan Tora B-g pokazuje, ¿e chce siê przejawiaæ w pierwszym rzêdzie nie poprzez to, co cz³owiek od Niego dostaje, ale raczej poprzez to cz³owiek robi z tym, co od B-ga dostaje. Dlatego B-g od czasu Matan Tora zabrania budowania jedno-kamiennych o³tarzy macewot.

Ró¿nica pomiêdzy nimi jest tu, jak widzimy, zasadnicza.

Przes³anie Rabina Hirscha z"l, jest bardzo istotne dla nas - wspó³czesnych ¯ydów. Ludzie czêsto mnie pytaja, gdzie "widzê" B-ga. Pytanie jest nieprawid³owo postawione. Pytanie nie powinno brzmieæ: gdzie widzê B-ga, a raczej czy ja gdzieœ B-ga nie widzê!

Dziêki Torze i przykazaniom mamy niezwyk³a ilosæ okazji, aby ujrzeæ B-ga w naszym codziennym ¿yciu. Niemniej tak jak nie mo¿na wyt³umaczyæ komusœinnemu smaku malin, jesli on sam ich nie spróbuje, tak te¿ nie mo¿na wyt³umaczyæ uczucia duchowego spe³niania uzyskiwanego poprzez wype³nianie micwot, komus, kto sam ich nie wype³nia.

Co mo¿na zrobiæ ¿yjac w Polsce, gdzie wielu z polskich ¯ydów boi siê nawet pokazaæ, ¿e sa ¯ydami? Przecie¿ nie da siê doswiadczyæ duchowych konsekwencji wype³niania micwot, jesli boimy siê je wype³niaæ!

Rabin Jicchak Rapoport
Naczelny Rabin Wroc³awia i Slaska
Cz³onek Rabbinical Council of America (RCA)
Emisariusz "Szawei Jisrael"

Materia³ przygotowany przez rabina Boaza Pasha z Krakowa

''Kiedy Jakub wyszed³szy z Beer-Szeby wêdrowa³ do Charanu, trafi³ na jakieœ miejsce i tam siê zatrzyma³ na nocleg, gdy s³oñce ju¿ zasz³o. Wziš³ wiêc z tego miejsca kamieni i pod³o¿y³ go sobie pod g³owê, uk³adajšc siê do snu na tym w³aœnie miejscu”. „Wstawszy wiêc rano, wziš³ ów kamieñ, który pod³o¿y³ sobie pod g³owê…” (Bereszit 28:10-11,18)
Raszi wyjaœnia:

I pod³o¿y³ go sobie pod g³owê - ... „Zaczê³y (kamienie) sprzeczaæ siê ze sobš; jeden powiedzia³: „Niech sprawiedliwy po³o¿y swš g³owê na mnie”, a drugi na to: „Niech po³o¿y na mnie”. B-g natychmiast po³šczy³ je i zrobi³ z nich jeden kamieñ. Dlatego te¿ powiedziane jest: „Wziš³ ów kamieñ, który pod³o¿y³ sobie pod g³owê.”

Rabin Klonimus Kalman uczy nas, na podstawie tego fragmentu Parszy, czym jest „awodat Haszem” (s³u¿ba na rzecz Haszem):

Podczas modlitwy nale¿y byæ œwiadomym, ¿e ka¿dy znak, ka¿da litera i ka¿da ma³a kropka majš wp³yw na tysišce tysiêcy prawdziwych œwiatów, istniejšcych dziêki tym œwiêtym literom.

Modlšcy, wymawiajšcy s³owa modlitwy, wykonuje tym samym pewne dzia³ania w niebiosach. Za ka¿dym razem kieruje swš intencjê na specyficzne s³owo lub zdanie, sprawiajšc, ¿e z danego s³owa lub zdania wydobywa siê œwiat³o.

Naturalnie, ka¿de s³owo i ka¿de zdanie sk³adajšce siê na modlitwê chce byæ podkreœlone i chce by jego œwiat³o mia³o mo¿liwoœæ swej ekspresji.

R. Klonimus Kalman wyjaœnia, co przytrafi³o siê Jakubowi:

Kamienie to litery sk³adajšce siê na s³owa modlitwy. Ka¿dy z kamieni chce byæ „po³o¿ony” pod g³owê Jakuba, to znaczy, chce siê dostaæ do Jakuba g³owy i wp³ynšæ na intencjê modlšcego siê cadyka. Dlatego te¿ kamienie zaczynajš siê sprzeczaæ – „Niech sprawiedliwy po³o¿y swš g³owê na mnie”...” Niech po³o¿y na mnie”.

Co zrobi³ Haszem? „Po³šczy³ je i zrobi³ z nich jeden kamieñ”. Pozwoli³ wszystkim literom œwieciæ równym œwiat³em. To w³aœnie jest modlitwa cadyka (sprawiedliwego) – ³šczšca wszystkie czêœci modlitwy i z ró¿nym natê¿eniem ujawniajšca œwiat³o wszystkich liter, s³ów i zdañ.  

Te przeciwstawne pojęcia sš często ze sobš mylone. Judaizm odrzuca etyczny relatywizm, natomiast wymaga rozpatrywania każdej zasady etycznej w bardzo konkretnej sytuacji Judaizm uważa, że etyka Tory jest etykš absolutnš, czyli nierelatywnš, ale uważa także, że jest etykš sytuacyjnš. (Etyka sytuacyjna często mylona jest z etycznym relatywizmem. Etyka relatywna i etyka sytuacyjna nie sš jednak wcale tym samym.) O co w tym chodzi?

Noc kryształowa (niem. Kristallnacht, Reichskristallnacht lub Reichspogromnacht) – pogrom Żydów w hitlerowskich Niemczech, który miał miejsce w nocy z 9 na 10 listopada 1938.

Ulice niemieckich miast zostały zasypane odłamkami szkła i kryształów ze zniszczonych żydowskich mieszkań i sklepów, stšd też nazwa pogromu. Druga teoria co do nazwy mówi o "krystalizacji", czyli oczyszczeniu narodu niemieckiego z innych narodów, a przede wszystkim Żydów. Noc kryształowa była pierwszym pogromem Żydów inicjowanym przez władze państwowe, mimo że datowane sš one od œredniowiecza. Naziœci nie tylko przyzwolili na przeœladowania ludnoœci żydowskiej, ale również nadali im zorganizowany charakter.

Wydarzenie to okreœlane bywa również innymi nazwami: "noc hańby", "pogrom listopadowy", "niemiecka noc", "noc Żydów", "noc kryształowa Rzeszy", "dzień tłuczonego szkła".

   Parsza na ten tydzień rozpoczyna się wersetem: „Ele toldot Jcchak ben Awraham, Awraham holid et Icchak - Oto dzieje potomków Icchaka, syna Abrahama. Abraham był ojcem Icchaka.” (Bereszit 15:19). Nie sposób w tym miejscu nie zadać sobie pytania, co próbuje przekazać nam Tora, w sposób pozornie przesadny podkreœlajšc pochodzenie Icchaka od Abrahama. Nasze pytanie jest tym bardziej uzasadnione, kiedy weŸmiemy pod uwagę fakt, że Tora już dwie parsze wczeœniej ustala i ujawnia pochodzenie Icchaka, mówišc: „od Icchaka będzie nazwane twoje potomstwo” (Bereszit 21:11).

    Wielki mistrz chasydzki Reb Lewi Icchak z Berdyczowa rozważał nad tym pytaniem i odpowiedział na nie, dokonujšc rozróżnienia pomiędzy „zera” – w dosłownym tłumaczeniu oznacza to „nasienie”;  przeciwstawnym do bycia „tolda” – dosłownie znaczšcym „wynik”, „rezultat”, „konsekwencja”. Bycie czyimœ „zera” jest stanem bardzo pasywnym – stajemy się  dziećmi naszych rodziców automatycznie po urodzeniu. Bycie czyimœ „tolda”, jest natomiast  stanem aktywnym, stwarza koniecznoœć realizacji sposobu życia, jaki prowadzš nasi rodzice. W parszat Wajera, dwa tygodnie temu, Icchak był tylko małym dzieckiem – nie było jeszcze wtedy jasne, czy stanie się on w  przyszłoœci „tolda” Abrahama, Haszem mógł wtedy zapewnić Abrahama jedynie o tym, że Icchak będzie stanowił „zera” Abrahama. W parszy na ten tydzień jednak, po akeida, w czasie której 37 letni Icchak gotowy był poœwięcić swe życie, wobec B-skiego przykazania skierowanego do jego ojca, po tym jak Icchak pojšł za żonę sprawiedliwš Rywkę i wraz z niš ustanowił bajit neeman – dom wierny Haszem; Tora przekazuje nam teraz, że Icchak został nie tylko „zera”, ale i „tolda” Abrahama.

    W powišzaniu do rozróżnienia pomiędzy „zera” i „tolda” autorstwa Reb Lewi Icchaka, przypomniałem sobie o słynnym cytacie z wypowiedzi Rabina Adina Steinsaltza. Rabin Steinsaltz był któregoœ razu zapytany o naładowanš wielkimi emocjami kwestie – kto jest Żydem. Z małym błyskiem w oku Rabin Steinsaltz odpowiedział: „Kto jest Żydem? Ten, kogo wnuki sš Żydami”. Rabin nie odpowiedział, oczywiœcie, z chalachicznego punktu widzenia, jednak jego słowa sš bardzo prawdziwe. Aby być Żydem nie wystarczy się tylko Żydem urodzić – nie wystarczy być tylko „zera”. Abym naprawdę stał się Żydem muszę stać się „tolda” – kontynuacjš, która zrodzi następne kontynuacje.

    Rebe Reb Lewi Icchak przedstawia również ciekawš perspektywę na pierwszy werset naszej parszy. Tradycja uczy nas, że relacja Abrahama z B-giem była uosobieniem chesed – kochajšcej życzliwoœci; podczas gdy relacja Icchaka z B-giem stanowiła uosobienie jira – trwogi. W jasny sposób wyraża to werset z przyszłotygodniowej parszy, gdzie Tora cytujšc Icchaka pisze: „Gdyby B-g moich ojców, B-g Abrahama i strach Icchaka, nie byłyby ze mnš...”. Klasycznie chesed kojarzone jest z poczuciem bliskoœci z Haszem, strach jest natomiast kojarzony z poczuciem oddalenia od Haszem. Reb Lewi Icchak wyjaœnia tę kwestię inaczej. Osobę charakteryzujšcš się trwogš (lękiem) okreœla on jako osobę, która w ogóle nie myœli o sobie. Trwodze towarzyszš egzaltowane uczucia bliskoœci z Haszem, ktoœ taki podobny jest osobie, której relacja z Haszem uosabia kochajšcš życzliwoœć. Co za tym idzie więc, jira Icchaka nie tylko nie stoi w sprzecznoœci z chesed Abrahama; jira Icchaka uzupełnia i spełnia chesed Abrahama.

    Wyjaœnienie to dobrze pasuje do wspomnianych wyżej słów Rebego na temat różnicy pomiędzy byciem czyimœ „zera” i „tolda”; a słowa pierwszego wersetu parszy je dobrze ilustrujš: „Ele toldot Jcchak ben Awraham, Awraham holid et Icchak - Oto dzieje potomków Icchaka, syna Abrahama. Abraham był ojcem Icchaka.”

    Miejmy nadzieję i módlmy się za to byœmy mogli – podobnie jak nasz praojciec Icchak – zostać „toldot” Abrahama – kontynuacjš Abrahama.
Szabat szalom!

Rabbi I. Rapoport
Rabin Yitzchak Rapoport - Tłumaczyła Daniela Malec
Dziękujemy organizacji Shavei Israel za udostępnienie tekstu

28 pazdziernika 1948 r. Izraelska Tymczasowa Rada Pañstwa

ustanowiła jako flagę Izraela niebiesko-biały sztandar z gwiazdą Dawida.

Stanowi ona odwzorowanie flagi syjonistycznej,

która pierwszy raz została użyta

podczas I Kongresu Syjonistycznego.

Po raz kolejny w siedzibie naszej Gminy odby³a siê piêkna uroczysto¶æ wrêczenia Medalu Instytutu Yad Vashem -

"Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata". 

W pištek 22 pa¿dziernika 2010 o godzinie 14.00,  Attaché ds. Kultury Ambasady Izraela w Polsce, pan Alon Simhayoff oraz Przewodniczaca Gminy Wyznaniowej ¯ydowskiej w Poznaniu, pani Alicja Kobus, mieli zaszczyt uhonorowaæ  poœmiertnie Paniš  Anielê Stachyrê.

Podczas II wojny swiatowej czestochowianka Aniela Stachera zaopiekowa³a sie sympatia swojego syna, 19-letnia Lula Gliksman, córka &ydowskich kupców. Ocalona, pani Zofia Strzelecka-Barlas mieszka obecnie w Izraelu. Odznaczenie zostanie wreczone na rece wnuczki Bohaterki, pani Ewy Gibinskiej z Plewisk k/Poznania.

Aniela Stachera (ur. 1896, zm. 1980)

Gdy we wrzesniu 1939 r. niemieckie wojska wkroczyły do Czestochowy, natychmiast rozpoczeły sie coraz cieższe represje wobec zamieszkujacej to miasto społecznosci żydowskiej. W 1941 r. utworzono getto, w którym zamknieto ponad 40 tysiecy osób. Daty jego likwidacji hitlerowcy nie wyznaczyli przypadkowo – dzien 22 wrzesnia 1942 r. wypadał tuż po zakonczeniu żydowskiego swieta Jom Kippur, czyli Dnia Sadu.