nasza tygodniowa porcja Tory, parszat Szoftim, rozpoczyna się od serii micwot koncentrujących się na wymierzaniu sprawiedliwości. W księdze Dewarim 16:18-20 napisano:

Wyznaczysz sobie sędziów i strażników prawa dla każdego z twoich plemion i we wszystkich twoich miastach, które Haszem, twój Bóg daje ci. Oni będą sądzić lud sądem sprawiedliwym. Nie naginaj prawa, nie bądź stronniczy i nie daj się przekupić, bo przekupstwo zaślepia oczy mądrych i wypacza słowa sprawiedliwych. Dąż i szukaj sprawiedliwości, a będziesz żył i posiadał ziemię, którą Haszem, twój Bóg, daje ci.

Wielki średniowieczny komentator, Raszi, napisał kiedyś o pewnym bogatym i złożonym wersecie Tory, że tekst stanowi dla nas wyzwanie i mówi do nas - darszeini, zinterpretuj mnie. Przez blisko trzy tysiąclecia wielu myślicieli oferowało nowe interpretacje przytoczonego powyżej fragmentu.

Jeden z najwybitniejszych myślicieli reformowanego judaizmu, rabin Gunther Plaut, wybiera podejście krytyczno-historyczne. Ten fragment, stwierdza, odzwierciedla wysoce scentralizowany i stabilny system prawny, ale zawiera również odniesienie do wcześniejszego społeczeństwa plemiennego. Wedle Plauta ostateczna władza organizacji systemu sprawiedliwości należy do ludu, a nie do króla i zawarte w Dewarim 16:18-20 (oraz Dewarim 17:18-19) napomnienia mają przypominać, że decyzje króla są ograniczone poprzez micwot z wcześniejszej, plemiennej epoki. "Księga Powtórzonego Prawa", pisze Plaut, "kontynuuje proces sekularyzacji państwa zachowując, jak musi każde ewolucyjne społeczeństwo, ważne aspekty wcześniejszych etapów rozwoju". By dowieść swojej tezy Plaut przytacza fragment z II Księgi Kronik, która opisuje, jak król Jehoszafat ustanowił scentralizowany system sądowniczy, wyznaczył sędziów we wszystkich ufortyfikowanych miastach Judy oraz sąd centralny złożony z kapłanów, lewitów oraz liderów plemiennych. Następnie król nakazał wszystkim sędziom, by działali sprawiedliwie, bez stronniczości i łapówek.

Wybitna XX-wieczna ortodoksyjna komentatorka Nechama Leibowitz stawia inne pytanie: Skoro jest już wiele fragmentów poświęconych sprawiedliwości w księdze Wyjścia, co czyni te wersy z księgi Powtórzonego Prawa wyjątkowymi? Odpowiadając Leibowitz sięga po klasyczne źródła rabiniczne.

Jednym z nich jest Raszi, który stwierdza, że przykazanie, by nie być stronniczym, jest ostrzeżeniem, by nie traktować jednej strony łagodniej, a drugiej bardziej surowo albo by nie pozwalać jednej stronie w sądzie siedzieć, gdy drugiej każemy stać. Tego rodzaju stronniczość działa na szkodę systemu sprawiedliwości ponieważ oznacza zastraszanie jednej ze stron. Raszi opiera tę interpretację na podobnym stwierdzeniu z Talmudu Babilońskiego, Szawuot 30a.

Sifrei, zbiór midraszy do księgi Powtórzonego Prawa, zawiera inną opinię: że nakaz skierowany jest pod adresem tego człowieka, który ustanawia sędziów. Inaczej ktoś mógłby zostać mianowany na to stanowisko np. ze względu na swój wygląd, ktoś inny ze względu na bohaterstwo, jeszcze inny z powodu koneksji rodzinnych albo biznesowych. Wedle Sifrei takie osoby mogłyby skazać niewinnego i zwolnić od kary winnego nie z powodu złych intencji, ale z braku doświadczenia.

W odróżnieniu od innych źródeł Sefer Hachinuch kładzie odpowiedzialność na społeczności jako całości - każde miejsce musi wyznaczyć sędziów, nieuczynienie tego jest złamaniem ważnego przykazania i grozi karą. Jednym z zadań owych sędziów jest wymuszanie na społeczności życia zgodnego z Torą i poprzez to wdrażanie ludzi do funkcjonowania w ramach władzy prawa.

Tym samym wszyscy jesteśmy w jakiś sposób zobligowani do tego, by utrzymywać w mocy system sądów i sprawiedliwości, samych sędziów, wybranych przywódców, którzy wyznaczają sędziów.

Nasza żydowska tradycja i nasze społeczeństwo obywatelskie domagają się systemu prawnego, który jest rzetelny, bezstronny i nieskażony.

Cedek, cedek nirdof. Dążcie do sprawiedliwości.

Ken jehi racon.

Rabin Burt Schuman

69 lat temu Niemcy w Auschwitz po raz pierwszy użyli cyklonu B

Pod koniec sierpnia przypada 69. rocznica użycia po raz pierwszy przez Niemców gazu cyklon B do uśmiercania więźniów Auschwitz. W podziemiach bloku 11 KL Auschwitz zgładzono najpierw 20-30 osób, a podczas drugiej próby - około 100.

Nie postąpicie tak z Panem, Bogiem waszym” (Dwarim 12:4). Gemara w Brachot dyskutuje na temat tego, czy człowiek powinien całkowicie poświęcić się studiowaniu Tory, czy również pracować na własne utrzymanie. Rabini nauczają: ”[...] i zbierzecie wasze zboże”. (Dwarim 11:14). Czego uczą nas te słowa? Napisane jest: „Niech ta Księga Prawa będzie zawsze na twych ustach” (Jehoszua 1:8). Nakaz ten może być  rozumiany dosłownie. Powiedziane bowiem jest: ”[...] i zbierzecie wasze zboże”, co implikuje, że powinniśmy połączyć studia Prawa, słów Tory, z ziemską profesja. Taki jest pogląd Rabina Iszmaela.

Rabin Szimon bar Jochaj odpowiada: Czy to możliwe? Jeśli człowiek orze i sieje na wiosnę i zbiera zboże w sezonie żniw, co stanie się z Torą? Kiedy jednak Izrael spełnia wolę Wszechobecnego, ich praca wykonywana jest przez innych, jak napisane jest „Staną obcokrajowcy, by paść waszą trzodę”. ( Izajasz, 61:5) A kiedy Izrael nie spełnia woli Wszechobecnego, ich praca wykonywana jest przez nich samych, jak powiedziane jest: ”[...] i zbierzecie wasze zboże”. Nie tylko wykonują oni swoją pracę, ale i pracę innych, jak czytamy w wersecie: „[...] będziesz służył swoim wrogom „(Dwarim 28:48) ( Talmud Bawli Masechet Brachot 35b).

Abaje i Raba zgodzili się z praktycznym podejściem R. Iszmaela, a nie z radykalnym podejściem R. Szymona bar Jochai (Raszbiego)

Rzekł Abaje: Wielu podążało za poradą Iszmaela i wyszło im to na dobre; inni podążali za Szymonem bar Jochai i nie udało im się to.

Raba przemówił do studiujących w jego jesziwie rabinów: Prosiłbym was o to byście nie pokazywali się tutaj podczas Nisan i Tiszri, abyście mogli być spokojni odnośnie swych zasobów żywności w ciągu pozostałej części roku. (Brachot 35b)

Remu stawia w tym miejscu pytanie- dlaczego “nie udało się ” tym, którzy czynili jak Raszbi? Czy rzeczywiście chcieli oni zajmować się tylko Torą, całe dnie i całe noce?

Odpowiedź na to jest prosta – nie czynili oni tego na takim poziomie, na którym znajdował się Raszbi, oni jedynie próbowali go naśladować i dlatego „nie udało im się to”. Aby podążanie drogą polecaną przez Raszbiego było prawdziwe, wypływać musi to z samego człowieka, naturalnie a nie być wynikiem naśladowania innych ludzi, przyjęcia obowiązkowej mody czy innych nie płynących z serca motywacji.

Pasuk „Nie postąpicie tak z Panem, Bogiem waszym”, w interpretacji Remu oznacza: „nie postąpicie tak” tj. sztucznie, w nieszczerym języku, poprzez czyny, które nie płyną z serca.

Ta prosta, podstawowa zasada jest odpowiedzią na różne wielkie pytania, co widoczne jest w dwóch przykładach, które omówimy poniżej.

R. Szimon ben Gamliel powiedział:  Każdego dnia mojego życia zwykłem okazywać szacunek mojemu ojcu a i tak nie doszedłem nawet do jednej setnej szacunku, jaki miał Esaw dla Izaaka Awinu, bowiem kiedy ja przygotowuje jedzenie dla mego ojca zakładam swe najgorsze ubrania, po to by ich nie zniszczyć przy pracy, tymczasem Esaw przygotowując jedzenie dla swego ojca nakładał swe najlepsze ubrania.

Dlaczego Raban Gamliel nie mógł robić podobnie i zakładać swych najlepszych ubrań przy okazji gotowania dla ojca? Czy jest to takie trudne?

Przykład kolejny:

Mar Ukba powiedział: W tej sprawie jestem jak ocet porównywany do wina ( tj. jestem gorszy od ojca). Kiedy bowiem ojciec mój zwykł był jeść mięso, nie jadł sera przez wiele godzin potem, podczas gdy ja nie zjadłbym, co prawda, sera w trakcie tego samego posiłku, ale zjadam go w trakcie następnego. (Chulin 105a)

I znów postawić możemy podobne pytanie- dlaczego Mar Ukba nie mógł trzymać, podobnie jak ojciec, dwudziestoczterogodzinnej przerwy pomiędzy spożyciem mięsa i mleka?

Według Remu odpowiedź na te pytania jest prosta – nie rób nic “tak poprostu”, naśladując to, co robią inni. Powinieneś raczej dążyć do osiągnięcia takiego stanu, w którym świadomy będziesz swych wewnętrznych uczuć i pewny, co powinieneś robić, wtedy twoje działania będą „działaniami prawdy”, będą dobre i słuszne.

W oparciu o tę ideę nasz pasuk „Nie postąpicie tak z Panem, Bogiem waszym” nabiera nowego znaczenia. Nie postępujcie „tak poprostu”, ale w sposób płynący z waszego serca, skierowany w imię Niebios.

Rabin Boaz Pash - Tłumaczyła Daniela Malec

Dziękujemy organizacji Shavei Israel za udostępnienie tekstu

Pytanie o to, kto jest Żydem, zawsze wzbudzało na świecie kontrowersje. Zaś odpowiedź na nie nigdy nie była prosta, a granice „bycia Żydem” – ostre. Ostatnio problem ten dotyka jednak wielu tysięcy Izraelczyków.

Urodzenie, przynależność etniczna, przejście na judaizm i praktykowanie religii – wszystko to się liczy, ale wątpliwości i dezorientacja ciągną się przez pokolenia. W Izraelu wątpliwości w tej sprawie wykluczają ćwierć miliona osób z pełnego uczestnictwa. To Żydzi z byłego Związku Sowieckiego, którzy napłynęli do Izraela pod koniec ubiegłego wieku.

Ha'aretz

Książka Abrahama Heschela jest dziełem poniekąd filozoficznym – przywraca rzeczom i zjawiskom ich właściwe miejsce, bez wahania wskazując te, które są naprawdę istotne.

Przez sześć dni tygodnia usiłujemy zapanować nad światem, w siódmym dniu próbujemy zapanować nad sobą.

W rozmowie z feministką Agnieszką Graff ("Słuchaj! Nie gap mi się w dekolt", Piotr Pacewicz, Wysokie Obcasy, 12 lipca 2010) czytamy w jej wypowiedzi takie zdania: "Teologowie katoliccy powiedzą ci, że ów On to czysta konwencja, bo Bóg jest poza płcią. I tylko jakoś tak się składa, że zawsze mówimy On. Feminizm jest projektem kulturowym, który ma nam uświadomić, że to nie jest w porządku."

Dlaczego Bóg jest Bogiem a nie Boginią? I czy to naprawdę nie jest w porządku?

W synagodze Ahawat Raim przy ulicy Józefa 22 w Krakowie żył w pewnych czasach jeden magid -  rabin Dawid Tawel Jafe. Kiedy zmarł rabin miasta, rabin Akiwa Kornicer, rabin Jafe stworzył wyjątkową mowę pochwalną na cześć zmarłego  a także dla upamiętnienia swego wspaniałego teścia – rabina Szimona Sofera. Mowa ta, o pokaźnej długości, zamieszczona została w książce pod tytułem: „Waikronen Dawid” (Dawid zaśpiewał żałobną pieśń”), opublikowanej w tym samym roku (1892).  Ukazała się ona dzięki drukowi w słynnej drukarni Josefa Fiszera z Grodzkiej 62.

Jak nakazywał zwyczaj owych czasów, pochwalna mowa zawierała nie tylko wyszczególnienie cnót i zalet zmarłego, ale była także, a nawet przede wszystkim, lekcją etyki, przypomnieniem nakazów moralnych obowiązujących naród Izraela.

Jednym z wielu zdań składających się na mowę rabina Jafe był ten oto fragment:

W parszy Weatchanan powiedziano:

Będziecie tam służyli bogom obcym: dziełom rąk ludzkich z drzewa i z kamienia… Wtedy będziecie szukali Pana, Boga waszego, i znajdziecie Go, jeżeli będziecie do Niego dążyli z całego serca i z całej duszy. (Dwarim 4:28-29)

Układ słów w pasuku nie jest odpowiedni – twierdzi rabin Jafe – powinny one zostać zapisane w ten sposób: Wtedy będziecie szukali Pana, Boga waszego, z całego serca i z całej duszy – i znajdziecie Go”. Jedynie szukając Haszem całym sercem i całą duszą możliwe jest znaleźć Go, dlaczego więc Tora ustawia słowa inaczej i zapisuje „z całego serca i z całej duszy” po słowie „znajdziecie”?

Na czym polega owo „znalezienie”? Przecież w znaczeniu „znalezienia” znajduje się coś przypadkowego, nieintencjonalnego, nie będącego wynikiem celowych poszukiwań. Jak pisze Gemara: „Trzy rzeczy przychodzą nieoczekiwanie – Mesjasz, coś znalezionego i skorpion”. (Talmud Bawli, Sanhedryn 97a)

Odpowiadając, rabin Dawid Jafe przedstawia „hidusz” tj. nowe spojrzenie na sprawę:

Tora uczy nas w ten sposób, że kiedy lud Izraela zejdzie bardzo nisko, na poziom bałwochwalców: „Będziecie tam służyli bogom obcym: dziełom rąk ludzkich z drzewa i z kamienia…”; kiedy kontakt z Najwyższym wyda się całkowicie zerwany i kiedy na horyzoncie nie będzie widać prawie żadnej nadziei, wtedy właśnie zostanie odnaleziona droga tszuwy, powrotu do Najwyższego.

I nawet, jeśli tszuwa ta nie jest wykonywana całym sercem, kiedy istotnie lud Izraela znajduje się w sytuacji wielkiego upadku, wtedy poszukiwania Haszem „z całego serca i całej duszy” zostaną zrealizowane przez samego Najwyższego.

Zrozumiałe jest teraz, dlaczego pasuje tu słowo „mecija” (znalezienie), podobnie jak cokolwiek, co było całkiem zapomniane, tak wtedy kiedy Bnei Izrael zapominają Haszem, muszą znaleźć Go „od nowa”, tak jakby przypadkowo.

Powyższa idea oparta jest na słowach naszych mędrców:

„Ktoś, kto przyjdzie się oczyścić, otrzyma pomoc”. (Talmud Bawli, Szabat 104a).

Lub w języku midrasza:

„Otwórz mi, siostro moja, przyjaciółko moja – powiedział Najwyższy do ludu Izraela – Otwórz mi małe wejście jak czubek igły, a ja otworzę je dla ciebie jak wejście do holu”.

Rabin Boaz Pash - Tłumaczyła Daniela Malec
Dziękujemy organizacji Shavei Israel za udostępnienie tekstu

Na listę produktów koszernych dostępnych w Polsce, tworzonej pod nadzorem Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha w lutym 2011 trafiły kolejne produkty Aktualizację można pobrać w formacie .doc i po wydrukowaniu dołączyć do pełnej listy.

Lista do pobrania w formacie PDF

Aktualizacje można pobrać tu:

Koszerna Półka na Facebooku

Artur Szyk – artysta i ilustrator, Polak i Żyd. W przeciągu całego swojego artystycznego życia konsekwentnie wypełniał wyznaczoną sobie misję – służył ludzkości, Polsce oraz narodowi żydowskiemu.

Wydana przez wydawnictwo Austeria biografia napisana przez Josepha Ansella to bardzo cenny wkład w historię sztuki żydowskiej i relacji polsko-żydowskich w pierwszej połowie XX wieku. To pasjonująca podróż przez sztukę i politykę XX wieku narysowana ręką znakomitego artysty.