|
01.06.2011. |
http://www.aish.com/jw/id/The_Heart_of_the_Jewish_People.html Jom Jeruszalajim (Dzień Jerozolimy), izraelskie święto narodowe przypadające 28 Ijar jest rocznicą ponownego zjednoczenia Jerozolimy. Zawsze sześć tygodni po sederze pesachowym i tydzień przed świętem Szawuot. W tym roku w kalendarzu gregoriańskim to 1 czerwca, należy jednak pamiętać, że doba w żydowskim kalendarzu zaczyna się od wieczora - święto więc rozpoczęło się dzisiaj wieczorem. |
Czytaj całość
|
|
Nie będziesz stał bezczynnie... |
|
09.05.2011. |
Ktoś tonie. Samochód rozbity w wypadku stacza się do rowu z ludźmi w środku. Ktoś został zaatakowany na ulicy przez chuliganów. Tora już ponad 3200 lat temu formułuje zasadę, która obowiązuje w takich i podobnych sytuacjach.
|
Czytaj całość
|
|
|
23.01.2011. |
Szalom alejchem... Ten znany chyba wszystkim utwór został napisany przez kabalistów z Safedu, w XVII wieku. Dla przypomnienia: Safed po hebrajsku nazywa się Cfat (צפת) i jest jednym z 4 świętych miast judaizmu.
W Talmudzie można znaleźć wzmiankę o dwóch aniołach (złym i dobrym) towarzyszących człowiekowi, który wraca w piątkowy wieczór z synagogi do domu.
Jeśli dom został przygotowany odpowiednio na powitanie szabatu, to dobry anioł błogosławi dom i życzy człowiekowi, by kolejny szabat był taki sam, a zły anioł jest zmuszony odpowiedzieć "amen".
Jeśli natomiast dom nie jest przygotowany (np. nie ma świec etc.), to zły anioł życzy kolejnej "wpadki", a dobry anioł musi powiedzieć "amen".
|
Czytaj całość
|
|
Betlejem z żydowskiej perspektywy |
|
26.12.2010. |
Betlejem to spolszczona wersja hebrajskiego Bejt Lechem (בית לחם). Bejt (בית) po hebrajsku oznacza dom, a lechem (לחם) to chleb.
Gdy Jakub (syn Icchaka i Rywki, wnuk Abrahama i Sary) z rodziną wracał do Erec Israel kierując się do Hebronu, domu przodków, doszło do tragedii. Blisko miejsca zwanego Efrat, które zostało nazwane Bejt Lechem, Rachela umarła przy porodzie, ale jej dziecko, Benjamin, cudem przeżyło. Rachela została właśnie tam pochowana. Rdz 35:16-20
|
Czytaj całość
|
|
|
22.12.2010. |
"Dlaczego Żydzi są tacy liberalni*?" - to najczęściej zadawane mi przez nie-Żydów pytanie na temat Żydów.
Pytanie to jest uprawomocnione, ponieważ Żydzi (poza Izraelem) są rzeczywiście w przeważającym procencie liberalni, a także - nieproporcjonalnie - od liberalizmu na lewo. Na przykład, poza Murzynami żadna grupa w Ameryce nie głosuje tak jednostronnie na Partię Demokratyczną. Pytanie to jeszcze bardziej zaostrza fakt, że tradycyjne wartości żydowskie nie są lewicowe.
|
Czytaj całość
|
|
|
07.12.2010. |
Barwnik, który był używany do barwienia tkanin tysiące lat temu, pochodził ze specjalnych ślimaków Hexaplex trunculus poławianych w Morzu Śródziemnym. Stosowali go Izraelici, Fenicjanie czy Kananejczycy.
Izraelscy archeolodzy odnaleźli szczątki starożytnych zakładów produkujących ten niebieski barwnik na całym izraelskim wybrzeżu: od Tel Cabri przez Akko, Tel Dor, Tel Szikmona, Apolonia aż do Tel Mor.
|
Czytaj całość
|
|
Społeczne wykluczenie vs Dobroczynnoc |
|
12.11.2010. |
"To, co robia Żydzi, nazywa się cedaka, od sprawiedliwosci (cedek) i prawa, które jest wykonywane dla prawdy, ponieważ u Żydów cedakę daje się prawdziwie i sprawiedliwie, bo zródłem cedaki jest prawo (...). Nie jest tak u innych narodów, gdzie nie nazywa się tego cedaka, co oznacza sprawiedliwosć, ale chesed, co odnosi się do rzeczy, której nie ma się obowiazku czynić i nie jest to kwestia sprawiedliwosci, a jesli tak się czyni, to tylko dla siebie samego i przyjemnosci i dlatego to, co u Żydów jest cedak± od słowa cedek, u innych narodów nazywa się chesed." "Chiduszej Agadaot" - Maharal
|
Czytaj całość
|
|
Etyka relatywna, Etyka sytuacyjna |
|
12.11.2010. |
Te przeciwstawne pojęcia sš często ze sobš mylone. Judaizm odrzuca etyczny relatywizm, natomiast wymaga rozpatrywania każdej zasady etycznej w bardzo konkretnej sytuacji Judaizm uważa, że etyka Tory jest etykš absolutnš, czyli nierelatywnš, ale uważa także, że jest etykš sytuacyjnš. (Etyka sytuacyjna często mylona jest z etycznym relatywizmem. Etyka relatywna i etyka sytuacyjna nie sš jednak wcale tym samym.) O co w tym chodzi?
|
Czytaj całość
|
|
"Ślepcy" Bruegla i nadanie Tory |
|
19.10.2010. |
W 1568r. Bruegel namalował obraz "Przypowieść o ślepcach", ilustrację do jednej z nowotestamentowych opowieści. Sama historia w Ewangelii dotyczy zaślepionych Żydów, którzy zagłębieni w prawne kazusy zatracili z oczu boskie przesłanie. Powstanie obrazu poprzedzone jest dwoma wydarzeniami, które mogły mieć wpływ na jego powstanie. 70 lat wcześniej, Żydzi zostali wygnani z Hiszpanii. Ci co nie zgodzili się przyjąć religii katolickiej, znaleźli schronienie miedzy innymi w Niderlandach, gdzie mieszkał i pracował Bruegel. 10 lat wcześniej w Rzymie Papież Pius IV, wpisał świeżo wydrukowany Talmud na listę ksiąg zakazanych i nakazał jego spalenie, co też wkrótce w dzień Rosz Haszana 1553r - pisze Tomek Krakowski.
|
Czytaj całość
|
|
Czego nie powiedział Hillel? |
|
04.10.2010. |
Wiemy, co powiedział Hillel. W słynnej opowieści (Talmud/Szabat 31a), do wielkiego rabiego Hillela, największego rabina epoki Talmudu, przyszedł poganin i zaproponował, że nawróci się na judaizm, jeśli Hillel zdoła wyłożyć mu całą Torę w czasie, gdy on będzie stał na jednej nodze. Hillel rzekł: "Nie czyń bliźniemu, co tobie niemiłe. Oto cała Tora. Reszta to tylko komentarz. Idź i ucz się". Czego jednak nie powiedział Hillel? Hillel był mędrcem i ważył ostrożnie nie tylko słowa wypowiedziane, ale i niewypowiedziane.
|
Czytaj całość
|
|
Kilka słów o filozofii Zydowskiej |
|
03.10.2010. |
Już od początku XVIII w. zaczęto dyskutować na temat istnienia filozofii żydowskiej. Niektórzy, jak np. J. Guttmann nazywali ją „filozofią judaizmu” a jeszcze inni „żydowską filozofią religii”. Baruch,Spinoza, filozof wykluczony z gminy amsterdamskiej napisał że Żydzi gardzą filozofią a wspomniany wyżej Juliusz Guttmann doszedł do wniosku, że „judaizm nie zrodził żadnej filozofii”. Należało by ustalić czy wobec tego istnieje filozofia żydowska a jeżeli tak to co nazywać filozofią żydowską i kogo uważać za filozofa żydowskiego?
|
Czytaj całość
|
|
Kalendarz inny niż wszystkie |
|
03.09.2010. |
Czas jest kategorią rozmaicie rozumianą w rożnych kręgach kulturowych. Wielość problematyki jego pojęć niemal dorównuje wielkości kultur. A pośród nich ulokował się kalendarz.
Już od starożytności trudno było sobie wyobrazić rejestr kolejnych zdarzeń bez możliwości usystematyzowania ich w czasie. Dlatego właśnie kalendarz zawsze odgrywał istotną rolę w dziejach każdej z cywilizacji.
Początkowo w rachubach czasu opierano się na cyklicznych wydarzeniach jak wylewy rzek czy przesilenia. Kalendarze obowiązujące wówczas oparte były na tzw. roku naturalnym. Jedynie izraelici jako pierwsi stworzyli i przyjęli linearną koncepcję czasu.
|
Czytaj całość
|
|
|
12.08.2010. |
Zmiana kolejności słów w wersie, choć łatwa do przeoczenia, może być wielce znacząca. W mowie potocznej bezwiednie zmieniamy kolejność słów, aby podkreślić to, na czym nam zależy najbardziej. Słuchając, intuicyjnie wyczuwamy wszelkie niuanse w wypowiedzi naszego interlokutora („Byłem z żoną”, „Z żoną byłem” itp.). Również w tekście Tory kolejność, w jakiej słowa występują w wersie, jest nie bez znaczenia. W „Kluczu Pierwszym” czytaliśmy o plemionach Reuwena i Gada: „A stada liczne były synów Rubena i synów Gada”. (Lb 32:1) Dowiedzieliśmy się, jakie wnioski wyciągają komentatorzy z takiej a nie innej kolejności słów w tym wersie: mianowicie że synowie Reuwena i Synowie Gada bardzo cenili sobie „stada”, tzn. własny majątek, i wręcz na tej podstawie – na podstawie stanu posiadania – określali swoją wartość (stan posiadania miarą człowieka). Widzimy więc, że analiza kolejności słów może nas doprowadzić do istotnych wniosków.
|
Czytaj całość
|
|
|
12.08.2010. |
Co fascynuje w tekście biblijnym, to jego wrażliwość na kwestie psychologiczne. Dotyczy to zarówno części narracyjnej, jak i części prawodawczej. Roztropne podejście do kondycji ludzkiej, wyrażającej się w różnych działaniach, jest typowe dla całej literatury biblijnej. Nie oznacza to, że Tora jest podręcznikiem psychologii. Jednak wątek psychologiczny jest tu niezwykle istotny. Porady psychologiczne występują czasem podane w bezpośredni sposób – jak w wersie: „A obcego przybysza nie uciskaj, a wy znacie życie przybysza, bo przybyszami byliście w ziemi egipskiej” (Wj 23:9). Przesłanie jest oczywiste: ponieważ wiecie, jakie to uczucie być przybyszem w obcym kraju, miejcie empatię dla obcych, którzy są wśród was, aby nie doznali takich cierpień, jakich wy doświadczyliście w Egipcie.
|
Czytaj całość
|
|
Dlaczego Bóg jest Bogiem a nie Boginią? |
|
30.07.2010. |
W rozmowie z feministką Agnieszką Graff ("Słuchaj! Nie gap mi się w dekolt", Piotr Pacewicz, Wysokie Obcasy, 12 lipca 2010) czytamy w jej wypowiedzi takie zdania: "Teologowie katoliccy powiedzą ci, że ów On to czysta konwencja, bo Bóg jest poza płcią. I tylko jakoś tak się składa, że zawsze mówimy On. Feminizm jest projektem kulturowym, który ma nam uświadomić, że to nie jest w porządku."
Dlaczego Bóg jest Bogiem a nie Boginią? I czy to naprawdę nie jest w porządku?
|
Czytaj całość
|
|
|
30.07.2010. |
Niewiele religii traktuje kwestie tatuażu czy innych modyfikacji ciała tak restrykcyjnie jak judaizm. Każda religia jednak musi reagować i odnosić się do różnych nowości czy oczekiwań wobec niej płynących z otaczającej rzeczywistości. Czy w tych kwestiach judaizm może być nowoczesny i elastyczny?
|
Czytaj całość
|
|
|
29.07.2010. |
Powtórzenia i słowa „zbędne”. Tora zarówno we fragmentach o charakterze narracyjnym, jak i tych, w których mowa o zakazach i nakazach, jest niezwykle zwięzła. Powszechnie znana opowieść o tym, jak Kain zabił Abla, zawiera się w dwunastu wersach, przy czym prócz faktu morderstwa mówi się tu również o karze, jaka spotkała Kaina i o piętnie, jakie zostanie mu na zawsze. Sprzedanie pierworództwa za miskę soczewicy, bardzo znana historia dotycząca Ezawa i Jakuba, została skondensowana do zaledwie sześciu wersów. Tora o wszystkim pisze krótko i treściwie. W tym świetle wszelkie powtórzenia i słowa „zbędne” są nie tylko odstępstwem od stylu. Jest to przede wszystkim wskazanie, byśmy byli szczególnie uważni, czytając te wersy, które wydają się nam „wodolejstwem”. Komentatorzy, świadomi faktu, że Tora zawsze wysławia się bardzo precyzyjnie, postępują tak zawsze, ilekroć mają do czynienia z powtórzeniami i innymi naddatkami w tekście.
|
Czytaj całość
|
|
|
22.07.2010. |
Ludzie różnych nacji, kultur i religii z reguły nie są chętni do dawania organów. Najbardziej negatywny stosunek do dawstwa organów mają Żydzi – my i Afroamerykanie najrzadziej udzielamy zgody na przeszczep organów osoby zmarłej. Chcę dziś przedstawić cztery przyczyny, dlaczego Żydzi odmawiają w takim przypadku zgody, oraz wyjaśnić, dlaczego winni postępować inaczej. Halacha, czyli prawo żydowskie, bywa opacznie rozumiane ze względu na skomplikowane zasady, jakimi się rządzi. Muszę poczynić takie zastrzeżenie, zanim przejdę do omawiania trzech ważnych zasad dotyczących traktowania ciała osoby zmarłej. Zasada pierwsza: Tora zabrania przecinać skórę zmarłego. Skoro tak stanowi żydowskie prawo, to jak w ogóle moglibyśmy pomyśleć o pobieraniu organów? Kolejna zasada – nie można czerpać pożytku z martwego ciała. (To jeszcze bardziej utwierdza nas w przekonaniu, że pobieranie organów nie jest dozwolone; zaraz się jednak okaże, że jest to przekonanie błędne). I zakaz trzeci – nie można opóźniać pochówku.
|
Czytaj całość
|
|
|
09.07.2010. |
Przykład 1 – Dlaczego obchodzimy Szabat?
Dziesięć przykazań, które przez Boga zostały objawione na Synaju, Tora przestawia w dwóch miejscach: w Księdze Wyjścia (20:1-14) i w Księdze Powtórzonego Prawa (5:6-18). Komentatorów zastanawiały rozbieżności między tymi dwoma fragmentami. Przyjrzyjmy się różnicy najbardziej jaskrawej, która dotyczy uzasadnienia obchodzenia Szabatu
|
Czytaj całość
|
|
|
09.07.2010. |
Podobieństwa między różnymi tekstami
Przykład 1 – ziemia kapłanów
W Księdze Rodzaju, w rozdziale 47, czytamy, że Egipcjanie, przymuszeni panującą w ich kraju wieloletnią klęską głodu, sprzedali Józefowi swoją ziemię. Lecz od kapłanów Józef nie kupił ziemi – jak mówi wers: „Tylko ziemi kapłanów nie nabył, bo prawo [było] dla kapłanów od faraona, aby jedli [według] prawa ich, które dał im faraon. Dlatego [hebr., al ken] nie sprzedali ziem swoich”. (Rdz 47:22) Kapłani egipscy byli wyróżnieni szczególnymi przywilejami, dlatego ziemia została przy nich. Porównajmy to z wersem, w którym Tora mówi o kapłanach żydowskich: „Albowiem dziesięciny synów Izarela, które przynoszą dla JHWH [jako] dar, dałem lewitom na dziedzictwo, dlatego [hebr., al ken] tak powiedziałem im, [że] pośród synów Izraela nie będą posiadać dziedzictwa”. (Lb 18:24)
Różnica jest zaskakująca! Z tego samego powodu, z którego kapłani egipscy mają prawo posiadać ziemię, kapłani żydowscy ziemi posiadać nie mogą.
Kapłani żydowscy nie mogą posiadać ziemi, ponieważ zajmują się sprawami duchowymi. Egipscy kapłani, owszem, też zajmują się sprawami duchowymi – i z tego powodu należy im się przywilej posiadania ziemi. W podanych wyżej wersach, niosących zupełnie inne przesłanie, powtarza się hebrajskie słowo: „al ken”, uczulając nas na różnicę, jaka występuje między egipskimi i żydowskimi kapłanami.
|
Czytaj całość
|
|
|
09.07.2010. |
Kluczy do czytania Tory ciąg dalszy, tym razem o odczytywaniu w kontekście.
Znaczenie zawsze wynika z kontekstu. Nie możemy słowa odczytywać w oderwaniu od całości, podobnie jak nuta niewiele znaczy bez partytury.
Przykład 1 - „A wąż był najbardziej wyrafinowany”
„1 A wąż był najprzebieglejszy [lub: najbardziej wyrafinowany], ze wszystkich zwierząt polnych, które uczynił JHWH, Elokim. I powiedział [wąż] do kobiety: Czy naprawdę Elokim powiedział: Nie jedzcie z żadnego drzewa ogrodu? 2 I powiedziała kobieta do węża: Z owocu drzew ogrodu możemy jeść, 3 ale z owocu drzewa, które [jest] w środku ogrodu, powiedział Elokim, nie jedzcie z niego i nie dotykajcie go, abyście nie umarli. 4 I powiedział wąż do kobiety: Umrzeć, nie umrzecie. 5 Bo wie Elokim, że w dniu, kiedy z niego zjecie, otworzą się wam oczy i będziecie jak Elokim [lub: władcy], znającymi dobre i złe. 6 I widziała kobieta, że drzewo [jest] dobre do jedzenia, kuszące dla oczu i miłe to drzewo do pożądania [lub: oświecenia, zdobycia wiedzy]; i wzięła z jego owocu i jadła. I dała też swojemu mężowi z nią, i jadł”. (Rdz 3:1-6)
|
Czytaj całość
|
|
|
08.07.2010. |
Sentencje otwierające kolejne rozdziały Tory częstokroć zawierają więcej informacji, niż się z pozoru wydaje. Mogą one nadawać ton całemu rozdziałowi, czy jest on opowieścią, czy ma charakter normatywny. Uważny czytelnik śledzi najdrobniejsze szczegóły i niuanse w zdaniach początkowych, wiedząc, że zawierają one ważne przesłanie, ujawniają motywację bohaterów i ich charakter albo kierują akcję na właściwy tor. Interpretacja poziomów znaczeniowych w tych zdaniach stanowi pierwszy klucz do zrozumienia tekstu biblijnego. Na początek kilka słów o podziale Tory na większe i mniejsze całości. Tekst na zwoju nie dzieli się na rozdziały. Podział Tory i Proroków na rozdziały – parszijot – został wprowadzony dopiero w średniowieczu.
|
Czytaj całość
|
|
|