"Cisza Pamięci" to wystawa przygotowana w Treblince przez Tomasza Nowaka, Aleksandrę Rykałę, Marcina Sutryka, Macieja Tołwińskiego z grupy Ławeczka. Prace artystów odnoszą się do obozu zagłady, jaki funkcjonował w tym miejscu w czasie II wojny światowej. Otwarcie ekspozycji odbyło się 18 marca, a można ją podziwiać do 6 maja.

- Pamięć o Zagładzie narodu żydowskiego, który żył na naszych ziemiach kilka wieków, należy kultywować na różne sposoby. Jednym z nich jest sztuka - uważa Edward Kopówka, kierownik Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince 

 - To bardzo trudny temat, tak w przekazie, jak i odbiorze; i o ile historycy poszukują dokumentów, zdjęć, relacji i systematyzują zdobytą wiedzę, artyści poruszają się w sferze kolorów i odczuć. A powstałe obiekty nie mogą być banalne, lecz powinny nas przybliżać do zrozumienia tego, co wydarzyło się w Treblince w czasie II wojny światowej, czasu kryzysu cywilizacji europejskiej. Grono osób z życiowym i artystycznym doświadczeniem podjęło takie wyzwanie, za co z całego serca im dziękuję.

- Odpowiadając na zaproszenie pana Edwarda Kopówki, podjęliśmy próbę zmierzenia się z czasem, historią i dramatem ludzkości, który rozegrał się w tym miejscu - podkreśla Marcin Sutryk z grupy Ławeczka. - Tygodniowe sympozjum, dyskusje, rozmowy, jak i samo przebywanie na terenie, gdzie znajdował się obóz zagłady, doprowadziło do powstania prac, odnoszących się do dramaturgii miejsca i wydarzeń z nim związanych. Zwracamy się w stronę przeszłości, nie mogąc pojąć, jak było możliwe to, co wydarzyło się między innymi w Treblince. Staramy się dać świadectwo tego, że pamiętamy i wyraz protestu przeciwko temu, co się tam kiedyś stało. Stajemy przed problemem, jak z punktu widzenia teraźniejszości pokazać tragiczny fragment historii oraz upływ czasu i pytaniem, w jaki sposób żyjący współcześnie artysta powinien odnieść się do dramatycznych treści ludobójstwa i Zagłady.

- Mając świadomość nie reprezentatywności dzieła sztuki, posługując się symbolem, umownością i syntezą, starałem się wywołać wrażenie zadumy, spokoju, modlitwy, medytacji, ciszy będącej hołdem zamordowanym. Wyrazem szacunku, który winni jesteśmy my żywi, umarłym - mówi o swoich pracach Marcin Sutryk. - Moje prace to pejzaż, współczesny widok miejsca, w którym znajdował się nazistowski obóz zagłady. Miejsca, w którym mimo braku bezpośrednich śladów zbrodni, unosi się jakiś dziwny nastrój. Widok ten zestawiony jest z portretem pojedynczego człowieka, który miał przyjaciół, rodzinę, marzenia i plany na przyszłość. Moje obrazy to zderzenie tych dwóch światów - człowieka, któremu próbowano odmówić prawa do człowieczeństwa, z przepełnionym ciszą widokiem miejsca, w którym odbywało się to okrutne ludobójstwo.

- Jako autor stanąłem przed próbą opowiedzenia i zamanifestowania pamięci o wydarzeniach hańbiących historią ludzkości - wyjaśnia Tomasz Nowak. - Odwołując się do świadectw przeszłości, dążyłem do skomponowania swoistej modlitwy poświęconej pamięci, której formą stały się dla mnie pozbawione koloru kompozycje manifestujące traumę Zagłady. W cyklu prac "Cisza pamięci" przekazałem za pomocą malarskich środków wyrazu przeżycia związane z moim doświadczeniem bycia w miejscu tamtych wydarzeń, z moją świadomością przeszłości tego miejsca. Poprzez wypowiedź malarską pragnąłem zaznaczyć potrzebę pamięci o "wczoraj" w naszej przestrzeni "dziś". Zastanawiałem się, czy w ogóle mam prawo podejmować ten temat, ale czy nie znaczy to, że należy wciąż próbować o tym nie zapomnieć?

Katarzyna Markusz