Getto w Nowinach Brdowskich |
Email
|
Holokaust
|
22.12.2021. |
Getto
utworzono z dniem 1 września 1940 roku przez hitlerowców na terenie wsi
Nowiny Brdowskie i Bugaj. Przez Niemców nazywane było „Dorfgetto”
(wieś-getto), bądź „Judische Kolonie Bugitten und Neuhagen” (kolonia
żydowska Bugaj i Nowiny Brd.). Obóz został zlokalizowany na terenie 300
hektarów, obejmującym wsie, dawniej zamieszkałe przez polskie chłopstwo.
Dotkliwy cios zadano mieszkańcom wsi Nowiny, liczącej wówczas około sto
domów. Miejscowość została spalona lub rozebrana, a ludność
przesiedlona. W jej miejsce zorganizowano getto, gdzie zwożono Żydów z
okolicznych miejscowości.
Z danych historycznych wynika, że dnia 2 października 1940 roku w gettcie nowińskim przetrzymywano 150 rodzin żydowskich (ok. 750 osób) z Koła i 50 rodzin żydowskich (240 osób) z Babiaka. Łącznie więziono tam wówczas około 1000 Żydów. Ludzie, przebywający w nieludzkich warunkach, wykorzystywani byli do przymusowej pracy.
W okresie okupacji niemieckiej również ludność polską spotykały liczne represje. Wielu mieszkańców Brdowa wywieziono do obozów pracy na terenie III Rzeszy Niemieckiej. Życie straciło w nich 78 mieszkańców, a 30 zostało rannych. Kilka osób zginęło w wyniku egzekucji na terenie Brdowa.
Wielu Żydów więzionych w gettcie w Nowinach Brdowskich zamordowano i pogrzebano w okolicznych lasach i na polach. Tych, którzy ocalali, w liczbie około 600 osób, w styczniu 1942 roku wywieziono do obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Tam zamordowano ich poprzez zagazowanie spalinami razem z innymi Żydami i Cyganami z okolicznych miejscowości.
Wśród osób przebywających w getcie we wsi Nowiny Brdowskie byli m.in. Chaja Alpert, Szmuel Alpert, Hendel Alpert, Tobeia Alpert, Arie Beker, Hirsh Beker, Yechiel Beker, Fishel Beker, Rachel Lisek, Leib Lisek, Abraam Lupa, Mania Szwarc i wielu, wielu innych.
Historię getta w Nowinach Brdowskich należy przypominać na nowo, niech będzie ona przestrogą na wieczne czasy tego, do czego prowadzi wojna, nienawiść i uprzedzenia względem drugiego człowieka. Jako społeczność Brdowa i okolicy jesteśmy zobowiązani do zachowania świadectwa o cierpieniu dawnych mieszkańców tych ziem. Będziemy również podejmować kroki ws. budowy pomnika upamiętniającego nowińskie getto.
Na fotografiach nieliczne zachowane dokumenty poświadczające funkcjonowanie getta żydowskiego w Nowinach Brdowskich.
|