Określenie, zdefiniowanie i nazwanie dobra i zła nie jest możliwe w chaosie, a jedynie w świecie
uporządkowanym. W chaosie zło i dobro ulegają relatywizacji, ich
kontury zostają zatarte, a ludzie ulegają etycznej dezorientacji.
W księdze Bereszit, Tora prezentuje Boga wprowadzającego porządek w
chaos ("ziemia była [na początku] bezkształtną pustką"). Odbywa się to
na wielu poziomach. Stwarzając świat, Bóg oddziela jasność od ciemności, Bóg oddziela suchy ląd od wód..
Wprowadzanie porządku do chaosu odbywa się więc poprzez wyraźne
rozdzielenie przeciwności. Nawet słowo "bara" użyte w Bereszit 1:1
oznacza przede wszystkim "stwarzanie", ale także - na co zwracał uwagę
już w XII wieku Ibn Ezra -"rozdzielanie" ("Bereszit bara Elohim et
haszszamaim weet haarec", co tłumaczymy: "Na początku stworzył
[rozdzielił] Bóg niebiosa i ziemię."). "Stwarzanie" jest więc
"rozdzielaniem".
W świecie ludzkim te wysiłki są kontynuowane:
Bóg objawia się Moszemu i ogłasza przykazania, które będą nadawały
porządek ludzkiemu (zawężając: żydowskiemu) światu. Znów chaos jest tym,
czemu Bóg się przeciwstawia. Tu też mamy do czynienia z rozdzieleniem
przeciwieństw.
Przykłady:
- rozdzielenie życia od śmierci:
np. micwa nakazująca rozdzielenie mięsa i mleka - mięso martwego
zwierzęcia jest symbolem śmierci, mleko jest napojem nowego życia. Nie
można ich łączyć, gotować razem, jeść, odnosić z ich łączenia korzyści.
przekształcania
świata (zauważmy, że przejście z powrotem od czasu świętego do
codzienności nazywa się "hawdala" czyli rozdzielenie).
-
rozdzielenie gatunków: micwa zakazująca krzyżowania różnych gatunkowo
zwierząt, ptaków i roślin (kilajim). Także micwa zakazująca siania
różnych gatunków roślin na jednym polu.
- rozdzielenie produktów:
micwa zakazująca szaatnez, czyli mieszania w tkaninie wełny i lnu.
Uzasadnienie tego prawa wynika z zamiaru odróżnienia produktu
zwierzęcego od roślinnego, co nie ma znaczenia praktycznego, ale
symbolizuje podział.
- rozdzielenie płci: micwa zakazująca noszenia
przez mężczyznę ozdób kobiety i strojów kobiecych. Micwa zakazująca
noszenia przez kobietę stroju mężczyzny. Micwa zakazująca kontaktów
homoseksualnych („Nie będziesz obcował z mężczyzną, tak jak obcuje się z
kobietą”). Porządek społeczny ludzkiego świata, opiera się na wyraźnym
rozróżnieniu płci. Bez tego nie możliwe jest istnienie rodziny, a życie
społeczne staje się chaosem.
- rozdzielenie przykazań w obrębie
Aseret hadibrot (Dziesięciu Oświadczeń): nawet Dekalog został zapisany
na dwóch tablicach, bo na jednej znalazły się przykazania dotyczące
relacji człowieka z Bogiem, a na drugiej - człowieka z innymi ludźmi.
Jest to przykład na rozdzielenie tego, co Boskie od tego, co ludzkie.
Nawiązuje to do pierwszego z rozdzieleń: na "niebiosa i ziemię".
Określenie przeciwności i ich rozdzielenie nie zatrzymuje się na tych
przykładach. Inne micwot i prawa halachy oddzielają przestrzeń świętą od
zwyczajnej, oddzielają człowieka od zwierzęcia, podległych od
zwierzchników, rodziców od dzieci, młodszych od starszych, kapłanów od
nie kapłanów, a wreszcie - w uporządkowanym świecie - przede wszystkim
oddzielają rzeczy najważniejsze: dobro od zła.
Podane przykłady mają
jedynie sygnalizować niezwykle ważną sprawę: określenie, zdefiniowanie i
nazwanie dobra i zła nie jest możliwe w chaosie, a jedynie w świecie
uporządkowanym. W chaosie zło i dobro ulegają relatywizacji, ich kontury
zostają zatarte.
Jakie są więc realne konsekwencje chaosu, któremu przeciwstawia się porządek Tory?
Poszkodowanymi, najbardziej narażonymi na zło są wtedy ZAWSZE
najsłabsi. Chaos jest ZAWSZE środowiskiem, w którym krzywda, jakiej
doznają ci, którzy nie potrafią się bronić, nie zostaje nawet
dostrzeżona. Aby się o tym przekonać, wystarczy odpowiedzieć sobie na
proste pytanie: kto jest zawsze najbardziej poszkodowanym w czasie
jakichkolwiek wojen, rewolucji, okresów anarchii, kataklizmów, regresu
kultury - wówczas, gdy społeczne i prawne normy uporządkowanego świata
ulegają erozji i gdy dominuje chaos?
Spróbujmy odpowiedzieć sobie
na jeszcze jedno pytanie: czy we współczesnym życiu społecznym, w
naszej dzisiejszej kulturze zauważamy tendencje do podważania podziałów
ustanowionych przez Torę? Czy zacieranie różnic między płciami i na
przykład związane z tym głębokie przemiany w modelu rodziny,
skodyfikowanym przez Torę i zaadaptowanym i upowszechnionym przez
chrześcijaństwo, nie sygnalizują niebezpieczeństw chaosu?
/the 614 commandment society/
|