Pytanie: Widzę pędzący pociąg i rozwidlające się tory. Na jednym z nich stoi pochłonięta dyskusją grupa 5 osób. Na drugim pracuje zaabsorbowany swą pracą robotnik. Mam możliwość skierowania pociągu na jeden z dwóch torów. Co uczynić?

1. NIC

2. Skierować pociąg tak, aby zabił tylko jedną osobę.

Moja decyzja: NIE ROBIĘ NIC.

Uzasadnienie:

1. Nie mam prawa poprawiać Boga.

2. Nie mam prawa rozstrzygać, czy życie 5 ludzi więcej jest warte niż życie jednego człowieka.

Proszę o opinię czy mój pogląd w tej sprawie pozostaje w zgodności z podstawowymi zasadami judaizmu.

odpowiedź :

W Talmudzie Babilońskim, w traktacie Terumot znajduje się następujący etyczny problem:

Grupa ludzi idzie drogą, aż nagle zostają zatrzymani przez barbarzyńców. Ci mówią: "Wydajcie nam jednego z was i my go zabijemy. Jeżeli odmówicie – zabijemy was wszystkich”. Niech zabiją wszystkich, ale nie pozwólmy wydać człowieka. Lecz jeśli barbarzyńcy wymienią imię, jak było to w sprawie Szeba ben Bichri, ten człowiek może być im wydany, aby inni mogli przeżyć.

Rabin Szymon ben Lakisz powiedział: „Tylko ten, na kogo wydano wyrok śmierci, tak jak było to w przypadku Szeba ben Bichri, może być wydany”. Ale rabin Jochanan rzekł: „Nawet ten, kto nie ma wyroku śmierci, jak miał go Szeba ben Bichri, ale każdy, kogo imię jest podane, może być wydany”.

Szeba ben Bichri przywodził buntowi przeciwko władzy króla Dawida. Uciekł do miasta, które wkrótce obległy oddziały króla. Wielu niewinnych mogło utracić życie, jeżeli oddziały Dawida wdarłyby się do miasta. Widząc to, pewna kobieta zabiła Szebę i przerzuciła jego głowę przez mur, pod nogi oblegających.

Rabin Szymon ben Lakisz uważał, że postąpiła słusznie, ale tylko i wyłącznie dlatego, że na Szebę wydany był wyrok i zasługiwał on na śmierć. Gdyby nie ten fakt, zabicie Szeby byłoby morderstwem, a morderstwo (czyli pozbawienie życia człowieka niewinnego) jest zakazane nawet wtedy, gdy zagrożone jest ludzkie życie. Prawo żydowskie mówi, że nie wolno pozbawić życia niewinnego człowieka, aby ocalić życie innego niewinnego człowieka lub innych niewinnych ludzi.

Dlaczego więc rabin Jochanan nie zgadzał się z rabinem Szymonem ben Lakiszem?

Odpowiedź znajdujemy w Tosefta Terumot 7:20:

„Wydanie wyznaczonego człowieka na śmierć barbarzyńcom nie czyni z tych, którzy ocaleją, morderców, ponieważ gdyby go nie wydali i tak zostałby zamordowany, bo barbarzyńcy zapowiedzieli, że zamordują WSZYstKICH (a więc i jego), jeżeli go nie dostaną”

Jednak Majmonides w Miszne Tora wydał orzeczenie zgodne z poglądem Szymona ben Lakisza: „Wszyscy muszą umrzeć, ale nie wolno im wydać na śmierć jednego z nich”.

Argumentacja rabina Jochanana nie wytrzymuje ”kontrargumentu śmierci”:

„Jeżeli argumentem na wydanie niewinnego ma być fakt, że bandyci i tak zamordują wszystkich, a więc i jego, to w ten sposób można by skazać każdego dla ocalenia innych, bo przecież wszyscy ludzie i tak kiedyś umrą”.

To, że ludzie umierają, nie może być argumentem na brak wartości ludzkiego życia, ale wręcz przeciwnie - na jego wyjątkową wartość.

Sytuacja, która przedstawiliśmy, nie jest co prawda idealną analogią sytuacji zaprezentowanej w pytaniu (znanej jako tzw. przypadek "runaway trolley"), ale na tyle podobną, aby można było powiedzieć: Pana odpowiedź JEST zgodna z etycznymi zasadami judaizmu.

[Nie wolno bowiem mordować człowieka niewinnego, aby ocalić innego człowieka.]

Z jednym drobnym ale istotnym zastrzeżeniem: w uzasadnieniu swojej odpowiedzi pisze Pan, że nie ma Pan prawa "poprawiać Pana Boga". Wiemy, co ma Pan na myśli, ale czy to Bóg kazał stać na torach pięciu "pochłoniętych dyskusją" osobom?! Tory kolejowe nie są dobrym miejscem do wciągających rozmów. I czy to Bóg spowodował, że pracujący na torach robotnik jest tak zaabsorbowany swoimi czynnościami, że nie zwraca uwagi na nadjeżdżający pociąg?!

/Paweł Jędrzejewski/