O winie czerwonym w Starym Testamencie możemy przeczytać, że było gęste, ciemne, bogate w alkohol i mocno taninowe. Podawano je zazwyczaj rozcieńczone wodą. Do przechowywania używano stągwi albo bukłaków ze skór kozich (najlepsze kupowano w Hebronie). O sposobie podawania wina opowiada Ewangelia przytaczając historię cudu na godach małżeńskich w Kanie: najlepsze wino podaje się na początku uczty, gorsze pod jej koniec.

Wysłannicy Mojżesza

Winna latorośl uprawiana jest w Izraelu od co najmniej 3000 lat p.n.e. Te odległe korzenie przypomina nam symbol izraelskiego Ministerstwa Turystki , a także największej spółki w tym kraju produkującej wina Carmel. Jest nim wizerunek dwóch mężczyzn wysłanych przez Mojżesza do Kanaanu , powracających z wielką kiścią winogron. Winorośl (hebr. gefen) odgrywa wielką rolę w kulturze i obrzędowości żydowskiej. Jak pisze Alan Uterman uginająca się pod ciężarem owoców winorośl była dla Żydów symbolem płodności. Przed wiekami dwa razy w roku to właśnie w winnicach miejscowe panny szukające męża prezentowały swe wdzięki kawalerom. Istnieje także pogląd, że Drzewo Poznania nie było jabłonią, lecz winoroślą, której zakazany owoc zjedli Adam i Ewa.

Także i dzisiaj wino pojawia się w rytuale żydowskim na czołowym miejscu. Każdy szabat rozpoczyna się i kończy modlitwą nad kielichem wina. Podczas Pesach uczestnicy sederu wypijają czterokrotnie kielich wina (w związku z czterema sposobami wybawienia Izraela). Także podczas obrzezania lub zaślubin błogosławieństwo nad kielichem wina i jego rytualne picie to ważny symbol uroczystości. Kiedyś wino pito podczas uroczystości żałobnych ("kielich pocieszenia"). Istniał także zwyczaj umieszczania pucharu wina w grobie lub przy grobie zmarłego. Te dwa ostatnie obrzędy nie przetrwały do dnia dzisiejszego.
Rothschild, ojciec chrzestny
O winiarstwie na skalę przemysłową (na terenie dzisiejszego Izraela) i we współczesnym rozumieniu możemy mówić dopiero od około 120 lat, kiedy to do Palestyny, pod koniec ubiegłego wieku, dotarli Żydzi z Europy Wschodniej. Wielu z nich osiedliło się w Rishon le Zion. Tam, w bardzo trudnych warunkach klimatycznych, próbowali uprawiać ziemię. Po pięciu latach głodu i niepowodzeń zrozpaczeni wysłali emisariuszy do Europy, by uzyskali oni jakieś wsparcie finansowe dla swojej pionierskiej działalności. Wtedy to właśnie z pomocą pospieszył baron Edmond de Rothschild. To on wysłał swoich ekspertów do Rishon Le Zion, by pomogli osadnikom w założeniu plantacji winnych latorośli.

Swoje pieniądze w budowę winnic baron Edmund de Rothschild zaczął inwestować od 1882 roku. Kiedy jego eksperci orzekli: klimat jest dobry, możemy produkować wino baron sfinansował założenie wytwórni win w Rishon Le Zion i w Zichron Yakov.

Rothschildowie pozostawili po sobie winiarnię, plantację winogron, piękny park i nazwę miejscowości. Bo Pamiątka Jakuba znaczy właśnie Zichron Yakow i upamiętnia ojca barona Edmunda - Jakuba Rothschilda. W parku jego imienia można znaleźć grobowiec Rothschildów ( prochy sprowadzono w 1954 roku z Francji na pokładzie okrętu marynarki wojennej ) i ich herb, na którym widnieje ręka trzymająca w dłoni 5 strzał. Tylu synów miał bowiem baron Jakub. Jednego z nich, Edmunda, można śmiało nazywać ojcem izraelskiego winiarstwa.


Co trzecia butelka na eksport
Rozwój winiarstwa na terenach dzisiejszego Izraela miał swoje lepsze i gorsze lata. Już bowiem po kilku latach jakie minęły od inwestycji Rothshildów okazało się, że miejscowi rolnicy mają zbyt duże plantacje winogron i musiano im nawet płacić za to, że zmieniali profil uprawy z winogron na oliwki czy cytrusy. Nie zrealizowało się także syjonistyczne marzenie by koszerne wina dostarczać Żydom rozsianym po całym świecie. Przeszkodziła temu m.in. prohibicja. Gdy więc w 1948 roku powstało państwo Izrael spożycie wina i jego produkcja była dość niska. Na dodatek produkowano w izraelskich winiarniach wino nie najlepszej jakości.

Od tego czasu wiele się zmieniło. Dzisiaj plantacje winogron zajmują ponad 7500 akrów ziemi ( wzrost powierzchni uprawnej o ponad 200 % w porównaniu z rokiem 1948 ). Zbiera się z nich każdego roku ponad 50 tys. ton winogron. Co trzecią butelkę eksportuje się przede wszystkim do Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i krajów skandynawskich.

Od Golan po Negev

Obie winiarnie, w Zichron Yakov i w Rishon Le Zion już w 1906 roku przekazano na własność farmerom tworząc Cooperative Vigneronne des Grandes Caves. Początkowo spółdzielnia produkowała wina słodkie. W latach 50-tych rozpoczęto produkcję także czerwonych win koszernych. Wciąż też poprawiano ich jakość, co było konieczne w związku z pojawieniem się na izraelskim rynku znaczących konkurentów.

W latach siedemdziesiątych winorośl pojawiła się na Wzgórzach Golan. Szczepy sprowadzono z Kalifornii, pracowników przeszkolono w Davos. Dzisiaj założone na Wzgórzach Golan kibuce produkują wina uważane w Izraelu za najlepsze (Gamla, Yarden, Katzrin, Golan).

Ciekawym zagłębiem winiarskim są też tereny położone między Jerozolimą a Tel Avivem. Poza Carmel Mizrachi mamy tu egzotyczną wytwórnię w klasztorze trapistów w Latrun. Wina produkuje się w niej od 1899 roku, kiedy to francuscy zakonnicy postanowili utrzymywać się z pracy fizycznej (około 300 tys. butelek rocznie). Innym ośrodkiem religijnym produkującym wino jest Instytut Teologiczny Cremisan ( w pobliżu Betlejem ). Zamieszkujący w nim włoscy salezjanie oferują białe wino już od 1885 roku.

W środkowym Izraelu położona jest też potężna firma winiarska BARKAN, drugi gracz na winiarskim rynku. Jej wina są już dobrze znane polskim konsumentom dzięki dobremu stosunkowi ceny do jakości i temu, że importuje je do Polski firma Oktan Energy. Popularnością cieszą się zwłaszcza wina kiduszowi, słodkie i półsłodkie, a także półwytrawne. Dobrze zostały także przyjęte wina importowane przez firmę AN.KA Dystrybucja. W ich ofercie są także wina kiduszowe i cała gama win wytrawnych z Efrat Winery założonej przez Zeeva Teperberga w 1870 roku. Od kilku lat obecne są też wina z winiarni rodzinnej Tishbi (importer Bartex) i wina ze Wzgórz Golan. Ofertę win izraelskich obecnych w Polsce uzupełniają niezwykle interesujące wina z małej winnicy Amphorae, zlokalizowanej w rejonie Makura, w cieniu wzgórz Carmel. Jest więc w czym wybierać gdy chce się wino izraelskie mieć na świątecznym stole, a także gdy się chce z nim zaprzyjaźnić na dłużej.

Zbigniew PAKUŁA

Artykuł opublikowany w grudniowym numerze magazynu Świat Win.
Źródło: Świat Win