Początki osadnictwa żydowskiego w Poznaniu sięgają drugiej połowy XIII wieku. Prawdopodobnie już w momencie lokacji miasta w 1254 roku oraz wyznaczania parceli i pierwotnych ulic określona została strefa, gdzie mogli osiedlać się Żydzi. Od tego momentu dzieje Gminy żydowskiej były nierozerwalnie związane z historią miasta aż do wybuchu II wojny światowej.

Zarys dziejów poznańskich Żydów opracował dr Rafał Witkowski -

dziekan wydz. Historii UAM w Poznaniu.

W 1264 roku książe Bolesław Pobożny, władający kaliską i poznańską dzielnicą Wielkopolski, wydał przywilej dla ludności żydowskiej w swoim księstwie. Wzorując się na podobnych przywilejach, jakie otrzymali Żydzi mieszkający w Austrii, Czechach i na Węgrzech, określił on prawa i obowiązki wyznawców Judaizmu. Mogli oni posiadać synagogę i cmentarz, podlegając bezpośrednio sądownictwu księcia. Być może już pod koniec XIII wieku założony został najstarszy cmentarz żydowski na tzw. Muszej Górze w okolicy dzisiejszego Placu Wolności. Najstarza wzmianka w żródłach pisanych o istnieniu synagogi pochodzi z ok. 1360 r. Nieco póżniej wymieniony został z imienia pierwszy rabin poznański - Pechno.

W XV wieku działa w Poznaniu szkoła żydowska, tzw. Lamdej Pozna, a dzielnica żydowska zamykała się wokół ówczesnych ulic Żydowskiej (zwanej też Sukiennicą), Tkacką i Małą Żydowską (dziś nieistniejąca). Na tym obszarze gmna posiadała 83 domy, ale wynajmowała dodatkowe od okolicznych chrześcijan. Według wielkości podatku konsumpcyjnego, płaconego przez gminy żydowskie w całym państwie w 1507 r., gmina poznańska była trzecią co do wielkości (po Lwowie i Kazimierzu). Po pożarze miasta w 1590 r. odbudowano także dzielnicę żydowską, którą ponownie zniszczył ogień w 1613 r. Wówczas na kilka lat Żydzi musieli przenieść się na przedmieścia, lecz do roku 1619 powrócili i zbudowali 134 domy i kamienice, które zamieszkiwało ok. 1500 osób. Gmina posiadała własny szpital, szkołę i synagogę. W drugiej połowie XVI wieku na czele wspólnoty stał słynny rabin Juda Loew, znany także jako Maharal z Pragi. Pozycja prawna Żydów zamieszkujących Poznań zależała od przywilejów, jakie otrzymywali od władców, oraz od umów zawieranych z magistratem poznańskim.