Pierwszy ma uratować ród człowieka i gatunki innych żywych istot przed zagładą (Potop). Drugi ma stać się "ojcem wielu narodów" wyznających Jednego Boga. Trzeci ma być posłańcem w dziele wyprowadzenia ludu Izraela z niewoli egipskiej i przekształcenia plemienia w naród.

Noach, Awraham i Mosze.

Jaki jest wspólny mianownik w podejmowaniu tych trzech decyzji? Co łączy te trzy postacie?

Wspólnym mianownikiem jest etyka: podstawą decyzji o ich wbraniu do wykonania specjalnych jest ocena ich charakteru i postaw wedle kryteriów etycznych. Są to ludzie szczególnie wyczuleni na sprawiedliwość.

1.

Mit Potopu pojawia się w wielu kulturach i przykładach piśmiennictwa starożytnego Bliskiego Wschodu (np. w akadyjskim "Eposie o Gilgameszu").

Jednak TYLKO w narracji Tory przyczyną Potopu jest ETYCZNY UPADEK ludzkości: "Ale Bóg zobaczył, że zwiększyło się zło ludzi na ziemi i wszelka skłonność w ich najgłębszych myślach była wyłącznie zła, cały czas" (Bereszit/Ks. Rodzaju 6:5). I zarazem TYLKO w narracji Tory człowiekiem, który ocaleje z najbliższą rodziną (Noach/Noe), będzie ktoś wybrany wedle WYŁĄCZNIE ETYCZNYCH KRYTERIÓW: "Noach był człowiekiem sprawiedliwym, doskonałym [jak] na swoje pokolenia. Z Bogiem chodził Noach" (Bereszit/Ks. Rodzaju 6:9)

Potop w opowieści Tory to - w jaskrawym odróżnieniu od innych relacji z tej katastrofy - zdarzenie, którego dwa główne elementy (zagłada ludzkości i jej ocalenie) są połączone związkiem przyczynowo-skutkowym na płaszczyźnie ETYKI.

2.

Bóg wyjaśnia, jaki jest cel powołania Awrahama, jaka jest jego misja: "I powiedział Bóg: Czy mam zakryć przed Awrahamem to, co uczynię? Awraham przecież stanie się wielkim i silnym narodem (...), bo pokochałem go, gdyż przykaże swoim synom i swojemu domowi po nim, by strzegli drogi Boga przez DOBROCZYNNOŚĆ i PRAWOŚĆ (...)" (Bereszit/Ks. Rodzaju 18:17-19).

W odpowiedzi na to, Awraham rozumie sprawiedliwość, jako - zapewne - najważniejszą cechę Boga. Gdy obawia się, że Bóg może niesprawiedliwie zabić mieszkańców Sodomy i Gomory, mówi do Boga: "Byłoby niegodne Ciebie zrobienie takiej rzeczy! Żeby ZABIĆ SPRAWIEDLIWEGO z grzesznikiem! I sprawiedliwy będzie miał tak, jak grzesznik. Byłoby niegodne Ciebie! Czy Sędzia całego świata nie osądzi SPRAWIEDLIWIE?" (Bereszit/Ks. Rodzaju 18:25)

3.

Przy wyborze przez Boga najpierw Noacha, a później Awrahama do wypełnienia ich misji decydujące okazywały się etyczne aspekty ich charakterów.

Podobnie z trzecią postacią. Jest nią Mosze (Mojżesz).

Trzy momenty z jego życia okazują się tak ważne, że Tora informuje nas o nich zaraz po stwierdzeniu, że stał się dorosłym człowiekiem.
Widząc prześladowanego hebrajskiego niewolnika staje w jego obronie i zabija jego prześladowcę - Egipcjanina. Następnie w sporze dwóch Hebrajczyków stara się powstrzymać napastnika. Po kilku dniach - i to trzecie wydarzenie, o którym opowiada Tora - Mosze broni córek Jitro (zwierzchnika Midianu) przed przemocą ze strony pasterzy. Broni kobiet należących do OBCEGO plemienia.

Te trzy wydarzenia informują nas o wszystkim, co jest niezbędne, aby zrozumieć, dlaczego Bóg wybrał go na przywódcę i proroka.

Gdybyśmy wiedzieli tylko o tym, że w obronie Hebrajczyka zabił egipskiego nadzorcę, moglibyśmy uznać Moszego za kogoś, komu chodzi nie tyle o sprawiedliwość, co jedynie o sprawiedliwość w obronie rodaka. Czyli jego motywacja byłaby "plemienna". Jednak ostatnia sytuacja przekonuje, że chodzi mu o SPRAWIEDLIWOŚĆ, a nie o Hebrajczyków, bo reaguje na prześladowanie nie-Hebrajczyków przez nie-Hebrajczyków.

Tora uczy nas, że prawdziwy prorok reprezentujący Boga jest wrażliwy na wszystkie rodzaje niesprawiedliwości, a nie tylko te, które skierowane są przeciwko jego ludowi. To jest przyczyna, dla której Mosze wkracza, gdy Egipcjanin prześladuje Hebrajczyka, gdy Hebrajczyk postępuje nieetycznie i gdy ludzie z innego narodu traktują niesprawiedliwie ludzi z innego narodu.

Postawa Moszego w tych trzech przypadkach - reakcja na trzy próby jego charakteru - okazała się wystarczająca, aby przekonać Boga, że znalazł właściwego posłańca w dziele wyzwalania ludu Izraela z niewoli.

(opr. Paweł Jędrzejewski)

10 stycznia 2017