Paraszat Beszalach, 10 Szwat 5774
Pierwsze dwa wersety naszej parszy mówią: A gdy faraon odprawiał lud, Bóg nie powiódł ich drogą przez ziemię Filistynów, chociaż było to blisko, bo rzekł Bóg: "Może lud będzie żałował, gdy zobaczą wojnę, i wrócą do Egiptu". I Bóg prowadził lud drogą okrężną po pustyni nad Morzem Trzcin i uzbrojeni wyszli synowie Izraela z ziemi egipskiej. (tłumaczenie własne)

Uważny czytelnik ma od razu pytanie. Cztery razy w tych dwóch wersetach Tora odnosi się do narodu żydowskiego – pierwsze trzy razy jako ”lud” a czwarty raz jako „synowie Izraela”. Dlaczego nagle taka zmiana?

Rabin Shlomo Luntschitz, urodzony w Łęczycy (niem. Luntschitz) w 16-ym wieku; później Naczelny Rabin Jesziwy w Lwowie, a jeszcze później Rabin Pragi; napisał komentarz do Tory pod imieniem Kli Jakar. Rabin Luntschitz już zadał nasze pytanie i zwraca naszą uwagę na fakt, że Tora używa niezwykłego wyrazu dla słowa „uzbrojeni”. Zamiast użyć hebrajskiego słowa mezujanim, które dosłownie oznacza „uzbrojeni”, Tora używa słowa chamuszim. Słowo chamuszim pojawia się w całej Torze tylko jeden raz - a więc niemożliwe jest wyszukać dla niego inny kontekst w Torze. W późniejszych księgach Tanachu, np. już w pierwszym rozdziale Księgi Jehoszua, pojawia się słowo chamuszim ponownie i tam komentatorzy tłumaczą je, jako mezujanim, czyli uzbrojeni, ale pozostaje nadal pytanie, dlaczego? Dlaczego nie mogła Tora po prostu użyć słowa mezujanim i byłoby po sprawie? Do czego Tora się odnosi, używając właśnie tego słowa? Rabin Luntschitz cytuje Midrasz, który widzi w słowie chamuszim wskazówkę do słowa chumasz, czyli pięcioksiąg. Broń którą posiadali Izraelici wychodzące z Egiptu była Tora, a nie jakieś tam szable. Rabin Luntschitz dodaje, że jest w tym Midraszu pewna logika: jaką korzyść przynisosła by normalna broń ludziom, którzy byli niewolnikami przez 210 lat? Nie wiedzieliby co zrobić z normalnym uzbrojeniem! Ale jeśli widzimy ich oddanie się Torze, czyli przymierzu z B-giem, które zaczął ich praojciec Abraham, jako ich broni i tarczy – to wtedy werset nabiera sensu.

A Tora prawie że „popycha” nas do takiego zrozumienia wersetu, poprzez wyżej wymienioną osobliwość w tekście – tzn. że trzy razy w dwóch kolejnych wersetach Izraelici są nazwani ludem a potem nagle, przy czwartym razu, stoi że „uzbrojeni wyszli synowie Izraela z ziemi egipskiej” zamiast „uzbrojony wyszedł lud z ziemi egipskiej”. Nagle jesteśmy „synami Izraela” a nie po prostu „ludem” – a bycie „Izraelem” jest równoznaczne z byciem „oddanym”. Skąd ja to wiem? Zobaczmy opowieść z Księgi Rodzaju w której Jakub staje się Izraelem. W tej opowieści Jakub się zmaga z aniołem przez całą noc[1]. Kto by miał odwagę zacząć się bić z aniołem? W Judaizmie aniołowie nie mają wolnej woli i wykonują tylko polecenia B-ga i bicie się z aniołem byłoby więc jak bicie się ze samym B-giem! Jakub nie tylko że miał odwagę zacząć się bić z aniołem– ale i również się mu nie poddawał. Przez całą noc Jakub się zmaga z aniołem i kiedy anioł widzi że nie potrafi go pokonać, to on Jakuba zamiast tego rani, dotykając/uderzając go po staw biodrowy – ale nawet wtedy Jakub się nie poddaje! Następnie anioł go błaga, żeby ten go puścił (powtarzam: anioł który nie ma własnej woli, a tylko wykonuje wolę B-ga) – a Jakub się nie zgadza! Co Jakub tutaj robi?? Jakub się nauczył czegoś bardzo ważnego od swojego dziadka Abrahama. Abraham się „kłócił” z B-giem dla dobra mieszkańców Sodomy i Gomory i Jakub się stąd nauczył, że kiedy wiesz, jaka jest prawidłowa droga to jej nie opuszczasz, obojętnie, co by się nie działo – nawet jeśliby sam B-g, że tak powiem, stoi przeciwko. Stojąc przed aniołem, Jakub zrozumiał że on tutaj i teraz ma możliwość osiągnięcia tego, co osiągnął jego dziadek Abraham. O Noem Tora mówi, że on chodził z B-giem [Ks. Rodzaju 6:9], ale do Abrama, właśnie przed tym, kiedy B-g zmienił jego imię z Abram na Abraham, B-g nakazuje Abramowi: „idź przede mną” [Ks. Rodzaju 17:1]. Nie „ze mną” ale „przede mną”. Stojąc przed aniołem, Jakub zrozumiał, że teraz jest jego okazja do pokazania że on, jak i jego dziadek, Abraham, potrafi iść „przed B-giem”. I tak samo, jak B-g wtedy zmienił imię Abrama na Abraham, tak i On tutaj, na końcu opowieści, zmienia imię Jakuba na Izrael. Jeśli potrafisz „iść przed B-giem”, to nie jesteś limitowany przez tę misją życiową, która dali ci rodzice, nadając ci twoje imię[2]. Jeśli potrafisz iść „przed B-giem”, to B-g ci da nowe imię i otrzymasz nową misję dla ciebie i dla twoich potomków. Takie coś potrafił zrobić Abraham i takie coś potrafił zrobić Jakub. A kiedy naród wybrany potrafił się na tyle oddać misji, którą nadał mu B-g przez Mojżesza, wtedy B-g zmienia jego imię z bycia po prostu „ludem” na bycie „synami Izraela”. Obyśmy potrafili podążać śladami tych wielkich ludzi, znaleźć tą misję, którą Haszem nam dał, i obyśmy się nigdy się nie bali, ani się nie zniechęcali do jej realizacji. Wtedy naprawdę będziemy Izraelem.

Szabat Szalom!

Rabin Icchak Rapoport

Noahide World Center w Jerozolimie

PS. Każdy który śledzi wiadomości z Izraela rozumie, że do dnia dzisiejszego upór i nie poddawanie się znajduje się pośród kwintesencyjnych warunków przetrwania narodu Izraela i jego państwa.

[1] W tekście owszem nie stoi że to był anioł i raczej stoi „isz”, czyli mężczyzna, ale z Tory Ustnej wiemy że to był anioł.
[2] Zobacz Midrasz Tanchuma, Haazinu 7, Talmud Babiloński trakta Joma folio 38b i 83b.