Abp Stanisław Gądecki, światły hierarcha i wielki rzecznik dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, podjął decyzję o zdjęciu oszczerczej tablicy w kościele przy ul. Żydowskiej. Może warto, by teraz tablice o innej treści zawisły w poznańskich świątyniach, które do dziś są pomnikami antyjudaizmu?

Książka "Najświętsze trzy Hostie" opisuje antyjudaistyczną legendę wytworzoną w epoce średniowiecza na zachodzie Europy i wykorzystaną także przez poznańskich karmelitów, którzy dostosowali ją do lokalnych warunków i wiary w cud eucharystyczny, będący jedną z przyczyn fundacji ich kościoła i klasztoru, niemający jednak nic wspólnego z Żydami. Autorka artykułu w "Gazecie Wyborczej" przybliżyła w skrócie dzieje tej legendy, która ewoluowała do początków XVII w., a utrwalając ją, mnożono po drodze liczbę cudownych Hostii, bowiem pierwotnie była tylko jedna.

Nie zamierzam więc odnosić się do bzdur wypisywanych przed wojną przez autora ogarniętego religijną nienawiścią do Żydów, to zostało już trafnie opisane w gazecie. Jednak brak takiego redakcyjnego komentarza ze strony wydawcy w książce jest nie do zaakceptowania. Ale jak można takiego komentarza oczekiwać w sytuacji, gdy treść książki jest odzwierciedleniem poglądów samego wydawcy? I pada na podatny grunt, wszak została wydana w mieście, które w XXI wieku, po koszmarze Holocaustu, ignoruje obecność podobnych antyjudaistycznych akcentów w przestrzeni publicznej. A takich miejsc w Polsce jest już naprawdę niewiele, jeśli pominiemy antysemickie napisy na murach.

W Poznaniu funkcjonują dwa miejsca, w których oszczercza legenda o trzech Hostiach znalazła swoje artystyczne odzwierciedlenie, oba związane z jej treścią. Pierwszym z nich jest kościół Bożego Ciała ufundowany przez króla Władysława Jagiełłę w 1406 roku w miejscu znalezienia Hostii, drugim - późniejszy o trzysta lat kościół Najświętszej Krwi Pana Jezusa, powstały w wyniku przebudowy średniowiecznej kamienicy, w której piwnicy Żydzi wg legendy mieliby nakłuwać wykradzione Hostie. W obu znajdują się freski oraz rzeźby obrazowo przedstawiające rozmaite wątki legendy, w tym brodatych mężczyzn o karykaturalnie zakrzywionych nosach, profanujących Ciało Pańskie.

Te dzieła sztuki funkcjonują do dziś we wnętrzach sakralnych bez jakiegokolwiek komentarza, nadal w wątpliwy sposób "edukując" wiernych gromadzących się na Eucharystii, o zbrodniczej działalności "złośliwych" Żydów. Kilka lat temu głośna była debata na temat konieczności opatrzenia stosownym komentarzem obrazów w katedrze sandomierskiej, eksponujących inną absurdalną legendę, przypisującą Żydom mordy rytualne. Tamten spór nie zakończył się, o ile mi wiadomo, mądrym rozwiązaniem, jakim powinno być opatrzenie obrazów tabliczką wyjaśniającą kontekst jego powstania.

Próbowano je zasłaniać, postulowano przeniesienie do muzeum. Nie są to dobre rozwiązania, zwłaszcza w przypadku fresków poznańskich, których przecież nie będziemy niszczyć. To ważne dokumenty epoki. Ale funkcjonują współcześnie jako elementy współtworzące sferę sacrum i deprawujące wiernych. Dlatego wokół nich powinien zostać zbudowany projekt edukacyjny, dla wiernych i turystów, tłumaczący okoliczności powstania i jasno tłumaczący, że przedstawione wydarzenia nigdy nie miały miejsca.

O to właśnie apeluję do władz poznańskiego Kościoła, z zaufaniem wynikającym z faktu, że naszym metropolitą jest abp Stanisław Gądecki, światły hierarcha i wielki rzecznik dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. To on właśnie podjął decyzję o zdjęciu oszczerczej tablicy w kościele przy ul. Żydowskiej. Może warto, by teraz tablice o innej treści zawisły w poznańskich świątyniach, które do dziś są pomnikami antyjudaizmu?



Tomasz Ratajczak - adiunkt w Instytucie Historii Sztuki UAM, badacz architektury średniowiecznej, przygotowuje publikację na temat architektury kościoła Bożego Ciała w Poznaniu.

/zrodlo: gazeta.pl/poznan/