Sukot zaczyna się już za chwilkę - 2 października 2009. Święto szałasów (zwane także świętem Kuczek) wg. kalendarza hebrajskiego zaczyna się 15 dnia miesiąca Tiszri i trwa przez 7 dni w Izraelu, a 8 dni w diasporze. Upamiętnia ono 40 lat wędrówki Izraelitów przez pustynię po wyjściu z Egiptu, gdy musieli oni mieszkać w szałasach - nazwa święta pochodzi od hebrajskiego suka - szałas. Dlatego na czas tego święta budowane są prowizoryczne szałasy, w których według biblijnego nakazu ma wtedy przebywać Żyd, "aby pokolenia wasze wiedziały, że w szałasach kazałem mieszkać synom izraelskim, gdy wyprowadziłem ich z ziemi egipskiej"(Księga Kapłańska 23,42).

Sukot jest również świętem rolniczym. W czasach starożytnych podczas tego święta Żydzi pielgrzymowali do Jerozolimy, niosąc doroczne zbiory, aby złożyć je na ofiarę w Świątyni. Jest to obok Pesach i Szawuot jedno spośród trzech świąt pielgrzymich - szalosz regalim - jak również jedno z trzech świąt plonów.

Suka

Zgodnie z nakazem biblijnym: "Przez siedem dni będziecie mieszkać w szałasach" (Księga Kapłańska 23,42), każdy Żyd powinien na czas święta zbudować szałas. Według tradycji talmudycznej szałas taki ma być na tyle duży aby pomieścić człowieka i jego stół, przynajmniej trzy ściany muszą być pełne, podczas gdy trzecia może być jedynie częściowa. Ważny element suki stanowi pokrycie dachu - sechach. Musi być ono wykonane z naturalnych materiałów, na przykład ze świeżych gałęzi - w Izraelu używa się do tego celu liści palmy, w Europie może to być na przykład jedlina itp. Pokrycie dachu musi być tak wykonane, aby w nocy można było przez nie zobaczyć gwiazdy, dlatego też suka stoi pod gołym niebem, a nie w domu czy pod jakimkolwiek innym stałym dachem. Jednocześnie dach ma dawać więcej cienia niż światła słonecznego. Ściany szałasu zdobią dekoracje związane ze świętem - malunki, wyklejanki itp. - zazwyczaj chętnie przygotowywane przez dzieci.

Przepisy święta Sukot , takie jak nocowanie w szałasie czy spożywanie w nim posiłków dotyczą w większości mężczyzn, choć tak kobiety, jak i dzieci mogą się do nich stosować. Obecnie niewielu Żydów śpi w szałasach, zwłaszcza w Polsce czy w innych częściach Europy, gdyż tam gdzie pogoda może być poważnym utrudnieniem, Talmud znosi obowiązek spędzania nocy w szałasie. Natomiast większość Żydów ortodoksyjnych w ciągu ośmiu dni trwania święta spożywa tam wszystkie posiłki.

Istnieje zwyczaj, aby każdego dnia święta "zapraszać" do suki jednego z bohaterów biblijnych. Ci duchowi goście - uszpizin - to Abraham, Izaak, Jakub, Mojżesz, Aaron, Józef i Dawid. Co wieczór jeden z nich jest "gościem honorowym" zapraszanym specjalną aramejską formułą powitania, wraz z towarzyszącymi mu innymi uszpizin. Jednocześnie na każdy z wieczorów powinno się zaprosić kogoś ubogiego, w przeciwnym bowiem razie dostojni goście duchowi nie zostaną na posiłku. Istnieje również zwyczaj, aby formułę powitania recytowała osoba nosząca imię zapraszanego na dany dzień gościa duchowego.

Lulaw i etrog

Drugim ważnym elementem święta Sukot są lulaw i etrog, które tworzą "cztery gatunki" - arba minim. Lulaw jest gałęzią palmy daktylowej, lecz w tym przypadku rozumiemy przez tę nazwę kompozycję złożoną z gałęzi palmy daktylowej (lulaw), trzech gałązek mirtu (hadasim)i dwóch witek wierzbowych (arawot). Czwartym elementem arba minim jest etrog - rodzaj cytryny. Etrog i lulaw powinny charakteryzować się ściśle określonymi cechami, a ich wybór jest dla pobożnego Żyda prawdziwą sztuką. Nakaz sporządzania lulawu pochodzi z Biblii: "Weźcie sobie pierwszego dnia owoce pięknych drzew, liście palmowe, gałązki gęstych drzew i wierzb nadrzecznych. Będziecie weselić się przed Panem Bogiem waszym przez siedem dni."(Księga Kapłańska 23,40). Podczas święta, gdy recytowany jest Halel (odpowiednie Psalmy), obchodzi się bimę (podest służący do odczytywania Tory), potrząsając jednocześnie arba minim w cztery strony świata, a także w górę i w dół, przy czym lulaw trzymany jest w prawej ręce, a etrog w lewej. Potrząsanie we wszystkich kierunkach symbolizuje bożą wszechobecność.

Według Miszny pierwszego dnia Sukot można posługiwać się tylko własnym arba minim, natomiast później można je pożyczyć. Od tego przepisu istnieje jednak odstępstwo zilustrowane przez Talmud w następujący sposób : "razu pewnego znajdowali się na okręcie Rabi Gamaliel, Rabi Jehoszua, Rabi Eleazar ben Azaria i Rabi Akiba, a tylko jeden Rabi Gamaliel był w posiadaniu lulawu, który kupił za tysiąc zuzów (moneta starożytna - przyp.aut.). Tedy wziął go Rabi Gamaliel, a dopełniwszy powinności, podarował go Rabi Jehoszui; i wziął go Rabi Jehoszua, a dopełniwszy powinności, podarował Rabi Eleazarowi ben Azaria; i wziął go Rabi Eleazar ben Azaria, a dopełniwszy powinności, podarował Rabi Akibie; i wziął go Rabi Akiba, a dopełniwszy powinności, oddał z powrotem Rabi Gamalielowi". (Traktat Sukka 41b, za Regina Lilientalowa, "Święta żydowskie" str 277).

Wiele jest interpretacji symbolicznych arba minim. Jedna z nich tłumaczy, że te cztery rośliny symbolizują cztery rodzaje Żydów: etrog, ponieważ pachnie i nadaje się do jedzenia, symbolizuje Żyda, który zna Torę i przestrzega przykazań. Palma nie wydziela zapachu, ale daje smaczne owoce - symbolizuje ona Żyda który nie zna Tory, ale dobrze postępuje. Mirt pięknie pachnie, ale nie ma wartości odżywczych. Można go więc porównać do Żyda, który zna Torę, ale nie spełnia przykazań. Czwarta zaś - wierzba nie posiada ani owoców ani zapachu, dlatego symbolizuje Żyda, który ani nie zna Tory, ani nie przestrzega jej przykazań. Wszyscy oni składają się jednak na społeczeństwo, które nie jest idealne, ale w którym dla każdego jest miejsce.

Hoszana Raba

Siódmego dnia święta Sukot przypada Hoszana Raba. Nazwa ta pochodzi od fragmentu modlitwy "Hoszana" - "Zbaw nas, prosimy", który powtarza się tego dnia szczególnie często. Jest to bowiem dzień, podczas którego dobiega końca sąd nad ludźmi rozpoczęty w Nowy Rok - Rosz HaSzana. Dlatego liturgia Hoszana Raba jest tu podobna do liturgii Jom Kipur. Centralnym obrzędem jest siedmiokrotne okrążenie bimy z lulawem i etrogiem podczas modlitwy o dobre plony. Oprócz lulawu używa się wówczas dodatkowych witek wierzbowych, bijąc nimi o ziemię tak długo, aż nie zostanie na nich żaden listek. W taki sposób pokazuje się, co stanie się z naturą, jeśli Bóg nie ześle deszczu. Istnieje zwyczaj, aby spędzać noc święta Hoszana Raba na modlitwie i czytaniu Pism Świętych, przede wszystkim Księgi Powtórzonego Prawa.

Szmini Aceret

"Ósmego dnia będzie dla was zgromadzenie świąteczne i nie możecie wykonywać żadnej pracy" (Księga Liczb 29,35) - ósmy dzień Sukot traktowany jest jako odrębne święto - aceret, a jego charakterystyczną cechą jest modlitwa o deszcz - tfilat geszem. W starożytnym a także w dzisiejszym Izraelu deszcz jest bardzo ważny - bez niego nie można liczyć na udane plony. Dlatego począwszy od Szmini Aceret (początek jesieni) aż do Pesach (na wiosnę) do modlitwy codziennej włącza się modlitwę o deszcz.

W tym dniu odmawia się również modlitwę za zmarłych - Izkor, ponieważ według rabinów ostatni dzień wielkich świąt (Jom Kipur, ósmy dzień Pesach, drugi dzień Szawuot) jest odpowiednim do tego momentem.

Simchat Tora

Simchat Tora (Radość Tory) jest świętem, które przypada dziewiątego dnia Sukot w diasporze, a w Izraelu obchodzi się je razem ze Szmini Aceret. Dobiega wtenczas końca roczny cykl odczytywania Tory w synagodze i jednocześnie zaczyna się nowy. Czytanie kończy się na ostatnich wersetach Deworim (Księgi Powtórzonego Prawa) i zaczyna od nowa od Bereszit (Księgi Rodzaju). Jak każe zwyczaj, osoba wywołana do odczytania ostatniego fragmentu Tory nazywana jest Chatan Tora ("oblubieniec Tory"), a osoba zaczynająca czytanie od Księgi Bereszit - Chatan Bereszit. Święto przebiega w ten sposób, że wieczorem wyjmuje się z aron ha-kodesz wszystkie zwoje, zostawiając na ich miejscu zapaloną świecę jako symbol niegasnącego światła Tory. Mężczyźni obnoszą zwoje wokół bimy z radosnym śpiewem i tańcami, wykonując w ten sposób siedem okrążeń - hakafot. Uroczystość trwa niekiedy kilka godzin i różni się zasadniczo od innych świąt tym, że do części przeznaczonej dla mężczyzn zaprasza się również kobiety i dzieci, które są również dopuszczone do noszenia Tory, śpiewu i tańca w wesołej procesji. Obrzęd powtarza się następnego ranka. Przed wywołaniem "oblubieńców" wszyscy dorośli Żydzi płci męskiej odmawiają po kolei błogosławieństwo nad Torą. Któryś z dorosłych zwołuje także wszystkie dzieci na bimę pod swój talit (szal modlitewny), by powtórzyły za nim formułę błogosławieństwa. Zwyczajowo cała kongregacja podejmowana jest przez owych dwóch "oblubieńców" przyjęciem na cześć Simchat Tora.

Paulina Biskup