Halina Birenbaum urodziła się w 1929 r. w Warszawie. Okupację niemiecką przeżyła w getcie warszawskim, na Majdanku, w Auschwitz i innych obozach koncentracyjnych w Niemczech. Podczas wojny straciła całą swoją rodzinę. W 1947 r. wyjechała do Izraela, gdzie mieszka do dzisiaj. Jest pisarką, poetką i tłumaczką. W 1967 r. ukazały się jej wstrząsające wspomnienia z czasów wojny pt. Nadzieja umiera ostatnia, a w latach 1987-2004 pięć tomików wierszy. Poezja Haliny Birenbaum to forma pamięci o ofiarach Zagłady, ale przede wszystkim świadectwo osobistej tragedii wyciskającej swe piętno na zawsze. Sens jej wierszy najlepiej chyba oddaje fragment:

życie moje rozpoczęło się od końca
najpierw poznałam śmierć
potem – rodzenie
rosłam wśród nienawiści w królestwie
burzenia
a dopiero potem poznałam tworzenie

Pojawiają się w nim wszystkie kluczowe dla poetki słowa: śmierć, burzenie, życie, rodzenie, tworzenie. Pomieszanie światów: przeszłości i teraźniejszości na zawsze już będzie obecne w poezji Haliny Birenbaum.

W jej wierszach wyraźnie zaznacza się kilka tematów, w różnych wariantach i kontekstach. Niemal we wszystkich pojawia się Zagłada. Jest ona traumą, która na zawsze utkwiła w pamięci poetki, przeżyciem, którego nie można wykreślić, koszmarem przeszłości, który zawsze będzie powracać. I powraca: w wierszach takich jak: zapach chleba z getta, gwizd pociągu czy numer na moim ramieniu. Tragedią Szoa obciążone są również wspomnienia z domu rodzinnego, postacie matki, ojca oraz najbliższych osób:

jestem zawsze z Tobą Mamo
Twoja postać wyryta jest we mnie i trwa
oderwali Cię przed zwodniczą
łaźnią-komorą gazową na Majdanku
– a zjawiasz się ciągle przede mną
wzbudzasz łzy ukojenia
uniesienie
cudowne poczucie przynależności
jak kiedyś gdy byłam dzieckiem
przy Tobie

Jednocześnie Halina Birenbaum stara się w różnorodny sposób zmierzyć z przeszłością:

nieraz ból aż rozsadza (…)
i wtedy pojawia się jakaś siła (…)
prostuję się nagle przysięgam
połknąć łzy i opowiadać

Jest to jednak walka trudna, albowiem nic nie jest w stanie zatrzeć tragedii czasów wojny:

byłam tam znów (...)
nie mogę wrócić tam myślami
nie mogę przestać myśleć
przyszłam tam znów
nie wyszłam stamtąd
nigdy

Halina Birenbaum odczuwa nieustającą potrzebę dzielenia się swoimi przeżyciami. Robi to poprzez listy do przyjaciół, spotkania z młodzieżą, a przede wszystkim poprzez wiersze:

kiedy piszę jest mi dobrze
kiedy piszę nie boli więcej
wypaliło się wszystko
pozostały słaby żar żużel popiół
i ja pośród nich
sama ze sobą
bez żalu już bez goryczy

Mówienie o Szoa wydaje się być terapią, która pomaga tylko zachowawczo — tymczasowo usuwa skutki, ale nigdy przyczyny. Potrzeba mówienia i pisania o Zagładzie jest wciąż niezaspokojona, traktowana wręcz jak spowiedź (spowiadam się). Spotkania z ludźmi, listy oraz wiersze mają pomóc w otrząśnięciu się, ale nie przynoszą ulgi, gdyż tragiczne wspomnienia tkwią głęboko w niej. Jednocześnie Halina Birenbaum nie ustaje w poszukiwaniu sensu życia i w tropieniu wskazówek, które pomogłyby jej udźwignąć ciężar egzystencji:

życie to trudna zagadka
pełna zaskakujących sprzeczności (...)
staram się zmienić porażki
w zwycięstwa
odnaleźć szczęście w okruchach
budować inny obraz życia
nieraz udaje się nawet

Tom poezji Haliny Birenbaum Moje życie zaczyna się od końca dostępny jest w księgarni internetowej Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. (www.auschwitz.org.pl)

Gabriela Nikliborc