Gmina żydowska

POLUB NAS :)

Nasz You Tube

Kliknij TUTAJ

KONTAKT

BIURO

Fundacja Synagoga Nowa

PIC 913955244

NOWE

POPULARNE

The National Library of Israel

Posen Library

KLIK

Kalendarz

Portal Chaim

Portal o Żydach, artystach i kulturze

Bar Micwa Ryana

Kliknij TUTAJ

Blog Leona Jedwabia z Australii

Moja podróz przez Holokaust

Koszerne produkty

Chabad

JUDAICA

Szalom TV

KOL POLIN

Archiwum

"Dzieci Biblii: Mojżesz"

Utwór miał być poddany swoistemu plebiscytowi – głosy dzieci miały wpłynąć na jego ostateczny kształt. Druk Mojżesza w czasie, gdy trwała już okupacja hitlerowska w Polsce, unicestwił te plany. Utwór nie jest w Polsce szerzej znany. Napisany w 1937, drukowany był po raz pierwszy po hebrajsku w Palestynie, dwa lata po wysłaniu, w piśmie "Omer". Przedrukowany w trzytomowym zbiorze Ketuwim Pedagogiim, Tel Awiw 1944/45, którego jednym z redaktorów był tłumacz utworu Dow Sadan. Po polsku ukazał się w miesięczniku "Więź" (1984), w przekładzie Idy Merżan oraz w X tomie Dzieł Janusza Korczaka (1994), w przekładzie Ewy Świderskiej i Hanny Kirchner. Przekłady są wtórne, oryginał zaginął. Niedawno odnalazło się w Izraelu XIII początkowych rozdziałów oryginału – na ogólną ich liczbę XXX; czytelnik znajdzie je w XIV tomie Dzieł, świeżo wydanym .

Geneza Mojżesza wiąże się z palestyńskimi podróżami Korczaka i wzmożonymi w tym czasie zainteresowaniami biblijnymi. Korczak odwiedził Palestynę dwukrotnie: w 1934 i 1936 roku. Podróżom realnym towarzyszyła podróż imaginowana, duchowa: podróż w głąb czasu. Świadectwem – wzmianki w korespondencji, artykułach, notatkach z podróży. Najbardziej wymowne – w eseju O nowy epos. Czytany łącznie z pozostałymi tekstami, jakie przed chwilą wymieniłam, publikowanymi po raz pierwszy we wskazanym tomie edycji, esej ten daje dobre pojęcie o ówczesnej postawie Korczaka – podróżnika po Palestynie, obserwatora jej żydowskiego życia w tym czasie. To postawa człowieka przekonanego, że dzieje się tam coś niezwykłego. Coś, co jest ważne dla żydowskiego narodu, a zarazem ma znaczenie uniwersalne, istotne dla wszystkich spadkobierców dziedzictwa zapoczątkowanego ongiś w tym miejscu: "...tam w odrodzonym kraju zaistniała potrzeba dokonania wielkich czynów dla dobra całej ludzkości. I dlatego Palestyna ma przed sobą do spełnienia wielką misję dziejową" (z odczytu O nową ideę w wychowaniu młodzieży, 1937 [3]).

Owa "wielka misja dziejowa Palestyny" była według Korczaka warta eposu na miarę Biblii, co wyraził we wspomnianym eseju. Intuicyjnie był przekonany, że musiałaby to być praca zbiorowa, jak Biblia właśnie: "Wspólnymi siłami poetów, muzyków, młodzieży, starców i dzieci zbudować epopeję o trzecim powrocie Żydów do swojej ziemi. [...] Biblia. [...] Prorocy. Raczej czuję, niż wiem, że z niej ród całej poezji. Byłoby dziwne, gdyby nowy język hebrajski pominął prawo i możność stworzenia nowego, [...] trzeciego po Starym i Nowym Testamencie – eposu trylogii".

Na okręcie – jak wyznał w tymże eseju – czytał "na przemian Biblię i Odyseję". Na miejscu brał udział w wycieczkach do miejsc biblijnych. Po powrocie, w Warszawie, lektura Biblii była jego lekturą nieomal codzienną. Wspomina jeden z przyjaciół: "Na stole leżała Biblia w języku polskim, w której na marginesach pełno jest uwag i adnotacji. [...] To teraz moja codzienna powieść w odcinkach – żartuje Doktor i dodaje: – Biorę się teraz za pisanie Dzieci Biblii, cały grzęznę w opowieściach o Pięcioksięgu. Wciąż odkrywam coś nowego. Toć to cudowna pierwotna puszcza".

Korczak czytał midrasze. Jeden z nich przytoczył w Mojżeszu, powołując się na "słowa hagady, opowiedzianej przez mędrców". Do gatunku midraszy nawiązał też w kilku utworach dla dzieci: w tzw. komedyjkach chanukowych, przeznaczonych do odegrania w Domu Sierot (drukowanych potem w "Małym Przeglądzie") oraz w rozmowach purimowych, dialogach ucznia i nauczyciela na tematy święta Purim, zamieszczonych tamże. Te niewielkie teksty to typ midraszy edukacyjnych, uczą bowiem o biblijnych wydarzeniach, upamiętnionych przez oba święta. Parę z nich dopowiada w prosty sposób sens świątecznej symboliki. Tak więc w rozmowie świeczek chanukowych pada następujące przesłanie: "Nadejdzie chwila [...], gdy człowiek pokocha człowieka, gdy oko ludzkie dojrzy Boga, który jest wszędzie na niebie" . Inne przekształcają sens biblijnej historii w duchu zgodnym z całością biblijnego przesłania. Uczeń Załmek w rozmowie z nauczycielem opowiada historię Hamana inaczej niż w tekście biblijnym: Haman nie zostaje powieszony, bo królowa Estera wybłagała dla niego przebaczenie. Strukturalnie utwór przypomina midrasze, wznoszące sens opisywanych wydarzeń na wyższy poziom moralny, zgodny z całościowym przesłaniem Biblii.

Mojżesz to utwór przeznaczony także dla dzieci. Osnuty jest wokół Księgi Wyjścia, 2, 1–10. Opowiada historię Mojżesza, umieszczonego jako dziecko na brzegu rzeki, znalezionego przez córkę faraona i wziętego na dwór królewski, po oddaniu matce-mamce do wykarmienia. Nadtytuł Dzieci Biblii wskazuje, że Korczak od początku obmyślał napisanie całego szeregu biografii biblijnych, których bohaterami miały być dzieci. W liście do Dowa Sadana (1937) tak o tym informował: "Cały cykl ma opisywać dziecko, które urodziło się wiele lat po potopie: Beniamin (Mojżesz), Dawid (dziecko-poeta), Salomon (dziecko-myśliciel), Jeremiasz (dziecko-prorok), nieznany – urodził się na pustyni, w drodze z Egiptu do Palestyny. Wszyscy oni razem jako wstęp do dziecięcej Biblii: Genesis – nie jako stawanie się świata, lecz stawanie się w świecie" . Korczak, który liczył się z opinią dzieci o swoich utworach, czytał im je na głos, by potem poprawiać wedle ich sugestii, i tutaj oczekiwał korygującego zdania czytelników. W tym samym liście pisał do tłumacza: "Posyłam rękopis Dzieci Biblii – Mojżesz. To, co napisałem, uważam za brulion. Ważne, co powie dziecko: co doda od siebie – decydujący jest ich punkt widzenia, ich pytania. [...] Po otrzymaniu odpowiedzi napisałbym dokładnie Komentarz do »Mojżesza«" . Utwór miał być zatem poddany swoistemu plebiscytowi – głosy dzieci miały wpłynąć na jego ostateczny kształt. Druk Mojżesza w czasie, gdy trwała już okupacja hitlerowska w Polsce, unicestwił te plany. Korczak nie napisał także wspomnianego "Komentarza do »Mojżesza«".

Autor: Bożena Wojnowska
Źródła: Midrasz

Wstecz