Władysław Bartoszewski, Michał Komar

‹…mimo wszystko. Wywiadu rzeki księga druga›

 (Wydawnictwo:Świat Książki/luty 2008)

Dopełnienie wywiadu-rzeki z prof. Władysławem Bartoszewskim. Odpowiadając na rozbudowane pytania Michała Komara, Profesor opowiada szerzej o kwestiach, którymi interesował się przez całe życie, m.in. o skomplikowanych stosunkach polsko-niemieckich i polsko-żydowskich. Komentuje doświadczenia osobiste, snuje refleksje na najważniejsze tematy, o odwadze, osądzaniu innych, przyjaźni, uczciwości, czy ludzkiej przyzwoitości. Książka dokumentuje też dorobek Profesora jako dziennikarza, polityka i pedagoga.

Przeczytaj fragmeny książki:

To jest twój świat,
innego mieć nie będziesz...

Skoro jestem między ludźmi, to muszę wypracować jakąś zasadę współżycia, współpracy, elementarnej solidarności. Nie ma ludzi "w ogóle"! Każdy z nich ma swoje doświadczenie, swoją pamięć, swój lęk i ból. Wniosek: SZUKAJ PŁASZCZYZN WSPÓŁDZIAŁANIA.

Michał Komar: Podejmujemy rozmowę w lecie 2007 roku.
Kim pan jest?

Władysław Bartoszewski: Poważnie?

Poważnie.

Skończyłem osiemdziesiąt pięć lat. Jestem starym człowiekiem. Starym, to znaczy mocno doświadczonym przez historię mojego miasta, mojej ojczyzny, Europy, świata - i starającym się wysnuć z tego jakieś wnioski na przyszłość. A mniej poważnie, to powiedziałbym, że zaliczam się do kategorii dość aktywnych, ruchliwych staruszków, którzy mają życzliwy, nie zaś wątrobiany stosunek do ludzi i świata.

Dlaczego?

Dlaczego mam życzliwy stosunek do ludzi? Długo by opowiadać.

Byłbym wdzięczny...

No to spróbujmy. Od lata 1939 roku do lata 1989 roku, a więc przez pół wieku, żyłem w warunkach zmuszających do stawiania oporu. Byłem więźniem Auschwitz. Byłem żołnierzem konspiracji. Brałem udział w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie działałem w opozycji antykomunistycznej. W latach 1946-1954 byłem dwukrotnie więziony. Potem przez kilkanaście lat konspirowałem na własną rękę, współpracując z rozgłośnią polską Radia Wolna Europa. Sześćdziesiąte urodziny - w "stanie wojennym" w 1982 roku - obchodziłem w ośrodku internowania. To trudne doświadczenia. Ale proszę pamiętać, że ja się do nich nie garnąłem. Był jakiś stan obiektywny, niezależny od mojej woli, do którego należało rozumnie określić swój stosunek, nie tracąc przy tym - pod żadnym pozorem - szacunku do samego siebie. Tak wybrałem, więc taki jestem.

Co to znaczy - rozumnie?

Z zasady unikam ogólnikowych rozważań filozoficznych. Wolę konkrety. W czasie oblężenia Warszawy we wrześniu 1939 roku włączyłem się jako ochotnik do pracy służb sanitarnych. Straszna to sprawa dla siedemnastolatka wychowanego w czasach pokoju, nienawykłego do widoku krwi, nieludzkiego cierpienia, trupów. Nosiłem do szpitala ofiary bombardowań, często w trakcie nalotów. Czy zmniejszałem w ten sposób swoją szansę na przeżycie? Wiedziałem, że bomba nie wybiera. Rozumne więc było to, że mogłem komuś pomóc. I przezwyciężając lęk, pomagałem.

A teraz przykład z czasów późniejszych. Z więzienia zostałem zwolniony w sierpniu 1954 roku. Nadchodził czas "odwilży". W marcu 1955 roku Zgromadzenie Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego uznało, że wyrok z 1952 skazujący mnie na osiem lat więzienia za szpiegostwo był bezprawny. Latem 1956 zacząłem publikować na łamach tygodnika "Stolica" cykl poświęcony dziejom najnowszym Warszawy "Z notatek kronikarza 1939-1944", a w tygodniku "Świat" - "Kronikę wydarzeń Powstania Warszawskiego". Byłem świadom, że nie będę mógł napisać wszystkiego. Tak, rezygnowałem z pewnych tematów czy analiz. Rozumne było to, że mogłem przekazać czytelnikom sporą część wiedzy o Powstaniu... Nie pełną, bo wyposażony w instrukcje cenzor do tego by nie dopuścił, ale sporą - i uczciwą. Do szuflady nie pisałem.