Gmina żydowska - Hiszpania wobec HaShoah

KONTAKT

BIURO

Kliknij TUTAJ

Wsparcie finansowe Gminy

Numery kont info

POLUB NAS :)

Nasz You Tube

NOWE

POPULARNE

The National Library of Israel

Posen Library

KLIK

Kalendarz

TSKZ

Portal Chaim

Portal o Żydach, artystach i kulturze

Bar Micwa Ryana

Kliknij TUTAJ

Blog Leona Jedwabia z Australii

Moja podróz przez Holokaust

Koszerne produkty

Chabad

Szalom TV

KOL POLIN

Archiwum

Hiszpania wobec HaShoah

    1 kwietnia 1939 roku zakończyła się w Hiszpanii wojna domowa. Rozpoczęła się władza generała Francisco Franco y Bahamonde (1892-1975).
    Pięć miesięcy później Hitler (1889-1945) zaatakował Polskę. Rozpoczęła się II wojna światowa.
    Sytuacja Hiszpanii stała się bardzo trudna. Kraj był w ruinach, po trzyletniej, krwawej wojnie domowej. Sytuacja międzynarodowa również była skomplikowana. Hiszpania nie chciała konfliktu z „krajami Osi” – Niemcami i Włochami, których pomoc przyczyniła się znacznie do zwycięstwa Franco.
    Równocześnie jednak należało zachować dobre stosunki z takimi krajami Zachodu, jak Francja, Wielka Brytania czy Stany Zjednoczone.

    23 października 1940 roku, we francuskim mieście Hendaya generał Franco spotkał się z Hitlerem. Podczas rozmowy próbowano zmusić Hiszpanię do przystąpienia do wojny, po stronie Niemiec. El Caudillo (Wódz) – generał Franco postawił się Hitlerowi w bardzo zdecydowany sposób i odmówił przystąpienia do wojny. Przebieg rozmowy musiał być dla Hitlera wyjątkowo nieprzyjemny. Powiedział później: „Wolałbym sobie dać wyrwać wszystkie zęby u dentysty, niż spotkać się ponownie z generałem Franco”.
    Hiszpania nie przystąpiła do wojny. Franco ogłosił, że Hiszpania znajduje się w: „el estado de no beligerancia” (stanie niewalczenia).
    Udział Hiszpanii w wojnie ograniczył się do stworzenia ochotniczej „La División Azul” (Błękitnej Dywizji). Celem jej działania było wsparcie Niemców w wojnie przeciw Związkowi Radzieckiemu. Błękitną Dywizję przetransportowano do Suwałk, skąd przmieściła się na północ. Brała udział w oblężeniu Leningradu i bitwie pod Krasnym Borem.
    Franco wysunął tezę, że II wojna światowa, to w rzeczywistości 3 różne wojny. Pierwsza z nich była przeciwko ZSRR. W niej Hiszpania stała po stronie Niemiec. Druga przeciwko Aliantom, tu Hiszpania była w stanie niewalczenia. Trzecia rozgrywała się na Pacyfiku. W tej wojnie popierano Stany Zjednoczone.
    W początkowym okresie wojny Hiszpania nie odgrywała znaczącej roli w ratowaniu Żydów, z Europy ogarniętej pożogą HaShoah. Gdy ministrem spraw zagranicznych był Ramón Serrano Súñer (1901-2003), krewny el Caudillo, tragedia eksterminowanych Żydów nie była dostrzegana. W połowie 1942 roku stanowisko ministra spraw zagranicznych objął Francisco Gómez-Jordana Sousa (1876-1944). Od tego czasu dyplomacja hiszpańska zaczęła odgrywać rolę w ochronie Żydów. Osobliwością tych dyplomatycznych działań było to, że nie istniały żadne polecenia na piśmie. Działania były podejmowane wyłącznie na podstawie ustnych poleceń generała Franco.
    Generał Franco wysłał do okupowanej Polski kontyngent hiszpańskich lekarzy. Podczas podróży zostali oni poinformowani przez gaulaitera Generalnego Gubernatorstwa, Hansa Franka (1900-1946) o planach eksterminacji Żydów. Po powrocie do Hiszpanii, członkowie medycznej delegacji poinformowali o zbrodniczych planach nazistów admirała Luisa Carrero Blanco (1904-1973), który następnie przekazał relację lekarzy generałowi Franco.
    Hiszpańska dyplomacja miała zamiar utworzyć w okolicy Casablanki, obóz dla Żydowskich uchodźców z okupowanej Europy. Plany te nigdy nie zostały zrealizowane, ze względu na sprzeciw Francji i Wielkiej Brytanii.
    W listopadzie 1942 roku hiszpańskie władze zdecydowały się na niedostrzeganie Żydów przekraczających granicę hiszpańsko-francuską w Pirenejach. W tej sytuacji granicę przekroczyło wielu francuskich Żydów (wielu wykorzystało szlaki przemytników), znajdując na Półwyspie Iberyjskim bezpieczny azyl. Większość z nich przeżyła wojnę. Przez cały okres wojny, w Barcelonie legalnie funkcjonował Comité Conjunto de Apoyo Judío-Estadounidense (Wspólny Żydowsko-Amerykański Komitet Wsparcia).
    Szczególną rolę w ratowaniu Żydów od pewnej śmierci w obozach koncentracyjnych odegrali hiszpańscy dyplomaci. Największą zasługę miał tutaj Angel Sanz Briz (1910-1980) – ambasador Hiszpanii w Budapeszcie, który uratował 5200 Żydów.
    Inni najbardziej zasłużeni dla ratowania życia Żydów dyplomaci, to:
    Eduardo Propper de Callejón (1895-1972). Pracując podczas II wojny światowej w Ambasadzie Hiszpanii w Paryżu umożliwił tysiącom Żydów ucieczkę z Francji do Hiszpanii. W październiku 2007 roku Instytut Yad Vashem zaliczył go w poczet Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
    Bernardo Rolland de Miota – konsul generalny Hiszpanii w Paryżu (1939-1945). Uniemożliwił konfiskatę dóbr grupy Żydów sefardyjskich. Doprowadził do uwolnienia 14 hiszpańskich Żydów z obozu w Drancy. Zorganizował też repatriację do Hiszpanii 77 innych Żydów. Repatriację dokończył Alfonso Fiscovich. Działalnośc Rollanda de Mioty doprowadziła do napięć z władzami okupowanej Francji i ówczesnym ambasadorem Hiszpanii, Félixem de Lequeriką.
    José Rojas Moreno – ambasador Hiszpanii w Bukareszcie (1941-1943). Doprowadził do anulowania dekretów wymierzonych przeciwko sefardyjskim Żydom i uzyskał obietnicę, że dekrety nigdy nie będą przywrócone.
    Miguel Angel de Muguiro – dyplomata Ambasady Hiszpańskiej w Budapeszcie. Razem z Sanz Brizem przyczynił się do uratowania Żydów prześladowanych przez proniemiecki reżim Horthyego (1868-1957). Był świadkiem pogromów, ulicznych prześladowań i przetrzymywania Żydów w obozach przejściowych, przed wysłaniem ich do Auschwitz-Birkenau. Jako ówczesny radca handlowy, wysyłał alarmujące raporty do Madrytu, opisujące zbrodnicze zachowania SS.
    Sebastian Romero Radigales – konsul generalny Hiszpanii w Atenach (1943-1944). Zorganizował repatriację drogą lądową, morską i powietrzną Żydów sefardyjskich. W przypadkach problemów z przesiedlaniem Żydów do Hiszpanii, wysyłał ich do Maroka. W okresie od marca do czerwca 1943 roku 48 000 Zydów z Salonik wysłano do obozu Auschwitz-Birkenau. Romero Radigalesowi udało się uwolnić z transportu Żydów sefardyjskich. Wpływając na niemieckie władze, doprowadził do przesiedlenia 150 Żydów z Salonik do Aten.
    Julio Palencia Tubau – ambasador Hiszpanii w Sofii (1940-1943). Zaprotestował przeciwko antysemickiemu prawu rządu Bułgarii, które dotykało 50 000 Żydów. Występując przeciwko Bułgarom i Niemcom starał się ochronić prawa i dobra 150 sefardyjskich Żydów. Nie udało mu się obronić od egzekucji Żyda Leona Arie. Palencia Tubau zaadoptował dzieci Leona Arie, aby mogli opuścić Bułgarię i spotkać się z matką. Ambasador Niemiec w Sofii określał Palecię Tubaua jako „antyniemieckiego fanatyka” i „przyjaciela Żydów”.
    Juan Schwartz Díaz-Flores. Jako konsul Hiszpanii w Wiedniu przyczynił się do uratowania wielu Żydów prześladowanych przez nazistów.
    José Ruiz Santaella – urzędnik hiszpańskiego korpusu dyplomatycznego w Berlinie. Razem z żoną Carmen Schrader uratowali Żydów: Gertrud Neuman, Ruth Arndt i Linę Arndt.
    Hiszpania zrobiła więcej dla ratowania Żydów od Aliantów i krajów neutralnych (Szwajcarii i Turcji). Ocena jej działań w oczach historyków nie jest jednoznaczna.
    Frankizm nie ukrywał swojej awersji do syjonizmu i tzw. „żydo-masonerii”, co nie miało żadnego przełożenia na praktykę państwowego antysemityzmu, takiego jaki pojawił się w hitlerowskich Niemczech. Ocenia się, że w Hiszpanii znalazło schronienie od 25 000 do       35 000 Żydów. Większość z nich opuściła później Hiszpanię, wyjeżdżając do Portugalii i dalszych krajów.
    Część historyków ocenia przytoczone powyżej fakty, jako przejaw humanitaryzmu rządów generała Franco. Inni są przeciwnego zdania. Powołują się oni na fakt, że el Caudillo nie chciał stwarzać w Hiszpanii dużych żydowskich skupisk. Żydzi, którzy dotarli do ojczyzny Cervantesa, powinni ją możliwie szybko opuścić, udając się do innego kraju.
    Po zakończeniu II wojny światowej postawa Franco wobec Żydów uległa diametralnej zmianie. Zakończył się okres przyjmowania Żydów do Hiszpanii.
    Faszystowski reżim Franco pomógł w ucieczce i udzielił azylu wielu niemieckim nazistom i ich kolaborantom z krajów okupowanej Europy. Osoby, które dokonały najcięższych zbrodnii na Narodzie Żydowskim, takie, jak Adolf Eichmann (1906-1962) czy Josef Mengele (1911-1979) szukali schronienia w Argentynie lub innych krajach Ameryki Łacińskiej. Do Hiszpanii trafiały raczej mniej znani zbrodniarze wojenni. Nie warto ich przypominać. Wspomnieć można jedynie, jako bardzo głośny swego czasu w Hiszpanii, przypadek Léona Degrella (1906-1994).
    Degrelle, urodzony w Belgii, francuski faszysta, był przyjacielem Hitlera, Mussoliniego (1883-1945) i innych faszystowskich dyktatorów. Od początku lat trzydziestych ubiegłego wieku był faszystowskim działaczem i publicystą. Stworzył „Legion Walonia”, w którym flamandzcy ochotnicy walczyli przeciwko Związkowi Radzieckiemu. Na skutek strat, jakie Legion poniósł na Froncie Wschodnim, przemianowano go na brygadę Waffen-SS. Za zasługi dla hitlerowskich Niemiec, 2 maja 1945 roku, Himmler (1900-1945) przyznał Degrellowi tytuł generała.
    Po upadku III Rzeszy Degrelle uciekł samolotem ministra Alberta Speera (1905-1981), do Hiszpanii, gdzie od generała Franco otrzymał azyl. 29 grudnia 1945 roku belgijski sąd pod nieobecność Degrella, pozbawił go obywatelstwa i skazał na karę śmierci. Wydanie wyroku spowodowało wywarcie presji międzynarodowej na Hiszpanię, aby dokonała ekstradycji Degrella.
    Skutek był taki, że 21 sierpnia 1946 roku, Franco sfingował ucieczkę Degrella, wydając mu fałszywe dokumenty na nazwisko José Finat y Escrivá de Romaní. Gdy po pewnym czasie został zdemaskowany, otrzymał nowe nazwisko: José María Martin Hoffmann. Posłużono się tu tożsamością Hansa Josepha Hoffmana, byłego konsula honorowego Niemiec w Máladze.
    Belgia przez 15 lat bez skutku domagała się ekstradycji Degrella. W 1954 roku Franco, by ułatwić zbrodniarzowi ukrycie się w Hiszpanii, przyznał mu obywatelstwo i nazwisko León Ramírez Reina.
    Degrelle współpracował z organizacją hiszpańskich faszystów Falange Española (Hiszpańska Falanga). Na początku lat siedemdziesiątych założył w Barcelonie wydawnictwo, w którym publikował własne książki o treści faszystowskiej. W 1985 roku, po wypowiedziach, w których negował istnienie Holokaustu, udzielonych czasopismu „Tiempo” i telewizji hiszpańskiej, został pozwany przed hiszpański sąd, przez rumuńską Żydówkę Violetę Friedman (1930-2000). Violeta jako jedyna z rodziny, przeżyła obóz Auschwitz-Birkenau i uznała twierdzenia Degrella za uwłaczające dla honoru ofiar nazizmu.
    Sąd Najwyższy stwierdził wówczas, że wolność wypowiedzi zezwala na publikowanie nieprawdziwych faktów historycznych i skazał Degrella na wysoką grzywnę. W 1991 roku Hiszpański Trybunał Konstytucyjny uznał ostatecznie, że Degrelle dokonał zamachu na honor Violety Friedman i ofiar obozów nazistowskich. Wyrok ten posłużył jako precedens, do zmian w Hiszpańskim Kodeksie Karnym.

Wojciech Meixner

Wstecz