13 maja 1947 roku ONZ powołało komisję UNSCOP, która zaleciła zakończenie brytyjskiego mandatu nad Palestyną i utworzenie dwóch państw: żydowskiego oraz arabskiego. Zgromadzenie Ogólne ONZ zapoznało się z raportem komisji i 29 listopada 1947 przyjęło Rezolucję nr 181 dotyczącą podziału Palestyny.
W myśl Rezolucji w maju 1948 miał wygasnąć brytyjski mandat w Mandacie
Palestyny i na terytorium Palestyny miały powstać dwa państwa:
- państwo żydowskie miało liczyć 14 257 km² powierzchni i 935 tys. mieszkańców;
- państwo arabskie miało liczyć 11 664 kilometrów kwadratowych powierzchni i 814 tys. mieszkańców.
Państwo żydowskie miało składać się z trzech kawałków, o trudnych do
obrony granicach. Poza jego granicami miała być także stolica judaizmu i
symbol tradycji - Jerozolima. Pomimo to Żydzi przyjęli postanowienie
ONZ, natomiast Arabowie je odrzucili, rozpoczynając w listopadzie 1947
roku wojnę domową w Palestynie. W jej trakcie doszło do licznych
wzajemnych mordów i pogromów, z których najsłynniejszą jest Masakra w
Deir Jassin. Ostatecznie Arabowie ponieśli klęskę, a Żydzi osiągnęli
taktyczne oraz strategiczne zwycięstwo, przejmując kontrolę nad
wybrzeżem z ważnymi portami w Akka, Hajfie, Tel Awiwie i Jaffie.
14 maja 1948 r. w Tel Awiwie proklamowano Deklarację niepodległości Izraela.
10 kwietnia 1948 roku podczas szczytu państw Ligi Arabskiej w Kairze,
iracki generał Ismail Safwat wezwał do rozmieszczenia arabskich armii na
granicach Palestyny. Miałyby one przeprowadzać małe operacje wojskowe
wymierzone przeciwko żydowskim osiedlom, przygotowując się do inwazji na
dużą skalę.
Syria i Liban wyraziły gotowość do zbrojnej interwencji w Palestynie,
jednakże król Transjordanii Abd Allah I ibn Husajn powiedział, że
zaangażowanie się Legionu Arabskiego byłoby możliwe dopiero po
wygaśnięciu brytyjskiego mandatu w Palestynie, czyli najwcześniej w dniu
15 maja 1948. Ostatecznie zdecydowano, że arabska interwencja w
Palestynie rozpocznie się właśnie 15 maja 1948. W celu koordynowania
działań Arabskiej Armii Wyzwoleńczej i Legionu Arabskiego oddelegowano
do Ammanu generała Ismail Safwata. Wynikało to z faktu, że król Abd
Allah I ibn Husajn otrzymał naczelne zwierzchnictwo nad wszystkimi
działaniami wojskowymi prowadzonymi w Palestynie
30 kwietnia 1948 dowództwa armii Egiptu, Syrii i Libanu
oficjalnie przekazały naczelne dowodzenie w ręce króla Transjordanii Abd
Allah I ibn Husajna. Szefem Sztabu Głównego został iracki generał
Aldine Nur Mahmud. Równocześnie rozpoczął się proces koncentracji
arabskich oddziałów. Między innymi 4 maja 1948 do transjordańskiego
miasta granicznego Mafraq przybyły pierwsze irackie oddziały. Były to:
pułk czołgów, pułk zmechanizowanej piechoty i pułk artylerii (24 działa)
– łącznie 1 500 żołnierzy. Równocześnie Egipcjanie rozlokowali dwie
brygady na Półwyspie Synaj. Na początku maja 1948 w Damaszku zebrali się
szefowie sztabów armii arabskich, aby omówić szczegóły interwencji
zbrojnej w Palestynie. Przyjęto nazwę dla operacji: Plan Damaszek.
Przewidywał on jednoczesne uderzenie sił arabskich z trzech stron i
odcięcie oddziałów żydowskich od baz zaopatrzenia położonych na
wybrzeżu. Następnie miało odbyć się stopniowe niszczenie żydowskich sił
zbrojnych oraz stawiających opór osad. W Palestynie miało istnieć jedno
arabskie państwo - Wielka Syria.
Całość arabskiego planu nie była tajemnicą dla zachodnich mocarstw. 8
maja 1948 roku brytyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zapoznało się
ze szczegółami arabskiej inwazji w Palestynie. Po szczegółowej analizie
planu brytyjscy analitycy orzekli, że arabskie armie nie są
przygotowane do przeprowadzenia tak dużej operacji. Jednak egipscy
dowódcy zignorowali te słowa i orzekli, że "za 2 tygodnie będą w Tel
Awiwie"
Zgromadzone siły
W agresji na Izrael uczestniczyły prawie wszystkie państwa członkowskie
Ligi Arabskiej (poza Jemenem) - Arabia Saudyjska, Egipt, Irak, Liban,
Syria i Transjordania. Państwa arabskie przedstawiły swoje motywy
usprawiedliwiające inwazję w dniu 15 maja 1948. Przedstawiony wówczas
dokument nosił nazwę Deklaracji inwazji na Palestynę. Mówił on między
innymi:
"Jedynym rozwiązaniem problemu Palestyny jest utworzeniem jednolitego
palestyńskiego państwa, założonego na demokratycznych zasadach, dzięki
czemu czego jego mieszkańcy będą cieszyć się pełną równością wobec
prawa, [w następstwie tego] prawa wszystkich mniejszości zostaną
zapewnione..."
Swój główny sprzeciw kierowano przeciwko Rezolucji ONZ nr 181, która
decydowała o podziale Palestyny. Arabska Deklaracja oświadczała, że
celem inwazji było położenie kresu niesprawiedliwym warunkom panującym w
Palestynie, które określono w następujący sposób:
"Bezpieczeństwo i porządek w Palestynie zostały zakłócone.
Syjonistyczna agresja spowodowała exodus ponad ćwierci miliona jej
arabskich mieszkańców, którzy opuścili swoje domy szukając schronienia w
ościennych arabskich krajach"
Siły państw arabskich
Przeciwko Izraelowi stanęły armie arabskie:
-
Transjordania – Legion Arabski stanowił największą wartość
bojową wszystkich sił arabskich użytych w Palestynie. Był on dowodzony
przez brytyjskiego generała Johna Bagota Glubba. Ponadto Brytyjczycy
obsadzali 37 oficerskich stanowisk dowódczych. Żołnierze Legionu
Arabskiego byli dobrze wyszkoleni i uzbrojeni. Siły liczące 8 000-12 000
żołnierzy były zorganizowane w czterech regimentach piechoty i piechoty
zmechanizowanej. Wsparcie zapewniało 40 dział artylerii oraz 75
pojazdów opancerzonych i lekkie czołgi (wszystkie produkcji
brytyjskiej). Od stycznia 1949 do Palestyny dodatkowo skierowano
transjordańską straż graniczną w sile 3 000 ludzi
-
Egipt – początkowo do Palestyny skierowano korpus ekspedycyjny w
sile 10 000 żołnierzy, dowodzonych przez generała Ahmeda Ali al-Mwawi.
Korpus składał się z 5 batalionów piechoty, 1 batalionu pancernego
(brytyjskie czołgi Mk IV i Matilda), 2 batalionów artylerii (16 haubic
25-funtowych i 8 dział 6-funtowych), 1 batalionu broni maszynowej i
jednostek pomocniczych. Egipskie Siły Powietrzne dysponowały 30
myśliwcami Supermarine Spitfire, 4 myśliwcami Hawker Hurricane i 20
samolotami transportowymi Douglas C-47 Skytrain przebudowanymi na lekkie
bombowce. W trakcie działań wojennych, Egipt skierował dodatkowo do
Palestyny 13 batalionów z 135 czołgami i 90 działami artylerii (w sumie
20,000 żołnierzy). Irak – początkowo do Palestyny skierowano korpus
ekspedycyjny w sile 5 000 żołnierzy dowodzonych przez generała Nur
ad-Din Mahmuda. Byli oni zgrupowani w 4 brygadach piechoty, 1 batalionie
pancernym i jednostkach pomocniczych. Z czasem siły te zwiększono do 15
000 ludzi. Byli to dobrze wyszkoleni i uzbrojeni żołnierze, wspierani
przez lekką artylerię, pojazdy opancerzone i samoloty bojowe
-
Syria – początkowo skierowała do Palestyny 2 500 żołnierzy,
jednak szybko zwiększono ich liczbę do 5 000 ludzi. Byli oni zgrupowani w
1 brygadzie piechoty, którą wspierała kompania czołgów (lekkie czołgi
Renault R-35), batalion artylerii i jednostki pomocnicze. Syryjskie siły
powietrzne liczyły 50 samolotów wojskowych
-
Arabia Saudyjska – skierowała do Palestyny około 1 200 żołnierzy, którzy walczyli pod egipskim dowództwem.
-
Łącznie Arabowie przygotowali siły inwazyjne liczące ponad 33 000
żołnierzy, wspieranych przez 150 dział, 150 pojazdów opancerzonych, 40
czołgów oraz 60 samolotów myśliwskich. Dodatkowo w Palestynie działały:
-
Arabska Armia Wyzwoleńcza – około 6 000 arabskich ochotników.
-
Armia Świętej Wojny – około 2 500 arabskich ochotników, których
trzon stanowiło około 100 kombatantów z II wojny światowej. Byli oni
słabo uzbrojeni. paramilitarna organizacja
-
Futuwa – około 10 000 ludzi[11]. paramilitarna Narodowa Gwardia – około 1 000 ludzi.
Siły Izraela
Izrael do swojej obrony mógł wystawić jedynie paramilitarne oddziały,
bez jednego naczelnego dowództwa, rozbite politycznie i słabo uzbrojone.
Polityczne centrum stanowiły oddziały Hagany, które skupiały około 35
000 ludzi, jednak faktyczną wartość bojową stanowiło zaledwie 3 100
ludzi kompanii uderzeniowych Palmach. Pozostali stanowili oddziały
lokalnej samoobrony osiedli, wiosek i zakładów pracy. Na co dzień tam
mieszkali i pracowali, byli zdolni do natychmiastowej walki obronnej.
Było to więc właściwie pospolite ruszenie. Uzbrojenie Hagany stanowiło
zaledwie 16 tys. pistoletów maszynowych, 210 moździerzy oraz
własnoręcznie budowane nieliczne pojazdy opancerzone. Zapasy amunicji
wystarczały na 3 dni walki. Jednak dzięki aktywności żydowskich agentów,
do Palestyny docierały nowe transporty ze sprzętem wojskowym i
amunicją. Między innymi dostarczono z Czechosłowacji 23 myśliwce Avia
S-199.
Prawe skrzydło stanowiły Irgun oraz Lehi, skupiające razem około 2 600
ludzi. Obie te formacje były przygotowane wyłącznie do działań
dywersyjnych i terrorystycznych, dlatego w regularnych działaniach na
polu walki miały małą wartość bojową. Dodatkową siłę stanowiła Gwardia
Narodowa, złożona z mieszkańców wiosek i miasteczek. Paramilitarne
Młodzieżowe Bataliony Gadna (G'dudei Noar), skupiały okoliczną młodzież w
wieku 15-17 lat. Istniał jeszcze Nachal (Fighting Pioneer Youth), który
zrzeszał osadników w oddziałach samoobrony.
Siły brytyjskie
Do maja 1948 roku w Palestynie stacjonowało ponad 70 tys. brytyjskich
żołnierzy: 2 dywizje piechoty, 2 brygady piechoty, 2 regimenty
zmechanizowane oraz kilka jednostek artylerii i eskadra lotnictwa.
Jednak po ogłoszeniu niepodległości Izraela (14 maja 1948) pozostały
jedynie niewielkie jednostki, strzegące takich miejsc jak strefa
bezpieczeństwa w Jerozolimie lub port w Hajfie.
Arabska inwazja
Już 11 maja 1948 roku egipskie oddziały wojskowe kilkakrotnie
zaatakowały kibuc Kfar Darom (położony w pobliżu Gazy), jednak do
pierwszego aktu wojny doszło dopiero późnym wieczorem 14 maja 1948,
kiedy to egipskie siły zaatakowały kibuc Kfar Darom (położony na
południe od Gazy). Natomiast prawdziwa arabska inwazja rozpoczęła się
rankiem 15 maja 1948. Inwazja rozpoczęła się nalotem egipskich samolotów
(myśliwce Spitfire i T-6 Texan oraz lekkie bombowce C-47 Dakota i Avro
Anson) na Tel Awiw. Równocześnie arabskie armie z trzech stron wkroczyły
kolumnami w głąb terytorium Palestyny. We wschodniej Galilei żołnierze
libańscy bardzo szybko zdobyli osadę Malikiyya. Syryjczycy rozpoczęli
natarcie w rejonie jeziora Tyberiadzkiego, z zamiarem opanowania całej
Galilei i dotarcia do Hajfy. Jednak ich natarcie zostało powstrzymane
przez obrońców tamtejszych kibuców. Do historii przeszła obrona kibucu
Degania, którego obrońcy przy pomocy koktajli Mołotowa zatrzymali
natarcie kolumny syryjskich czołgów. Miało to duży wydźwięk moralny dla
Żydów, którzy w następnych dniach przeszli do kontrnatarcia i zajęli
pobliską arabską wioskę Zemah.
Na południu egipskie kolumny zmechanizowane rozpoczęły natarcie wzdłuż
wybrzeża Morza Śródziemnego, kierując się na Tel Awiw. Druga egipska
kolumna rozpoczęła natarcie na pustyni Negew, dążąc do zniszczenia
odizolowanych żydowskich osiedli i połączenia się z wojskami
transjordańskimi w rejonie Hebronu, w Samarii. Od wschodu do Samarii
wkroczyły wojska irackie, które przeprawiły się przez most pontonowy i
zajęły Nablus. 28 maja najdalej wysunięte na zachód pozycje irackich
oddziałów znajdowały się zaledwie o 10 km od miasta Netania położonego
na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Natomiast zadziwiającym było zachowanie
transjordańskiego Legionu Arabskiego, który przez cztery pierwsze dni
wojny praktycznie wstrzymał się od wszelkich ofensywnych działań.
Transjordańczycy zajęli jedynie opuszczony przez Brytyjczyków fort w
Latrun i ostrzeliwali stamtąd wszystkie pojazdy usiłujące przejechać
drogą Tel Awiw-Jerozolima. Warto zaznaczyć, że pozycje zajmowane przez
zawodowy Legion Arabski umożliwiały mu przeprowadzenie natarcia na Tel
Awiw. Dysponując zdecydowaną przewagą uzbrojenia, liczebności oraz
jakości wyszkolenia żołnierzy, Legion mógł odnieść sukces i zadecydować o
losach całej wojny. Transjordańczycy przyjęli jednak postawę
defensywną, odpierając ataki słabszych sił żydowskiej Hagany. Te cztery
dni w historiografii arabskiej noszą miano "dni straconych"
Operacja "Ben Num"
W obliczu arabskiej agresji, 15 maja 1948 żydowskie oddziały Hagany
podjęły rozpaczliwą próbę przebicia się z wybrzeża do odciętej
Jerozolimy. Celem operacji było zapewnienie zaopatrzenia dla odciętych w
tym mieście Żydów oraz stworzenie odpowiednich warunków do obrony.
Żydowskie natarcie utknęło jednak na pozycjach obronnych Legionu
Arabskiego, którego żołnierze okopali się w forcie Latrun, tworząc z
niego trudną do zdobycia twierdzę.
Obrona kibucu Jad Mordechai
19 maja 1948 roku nacierające od południa egipskie kolumny
przeprowadziły szturm na kibuc Yad Mordechai. Obrońcy kibucu zatrzymali
Egipcjan, dając Tel Awiwowi bezcenny czas na mobilizację i przygotowanie
linii obronnych. Jednak egipska przewaga była przygniatająca i po
ciężkich walkach, wczesnym rankiem 24 maja obrońcy wycofali się z Jad
Mordechai do pobliskiego kibucu Gevaram. W czasie trwania walk o Jad
Mordechai, egipskie siły powietrzne przeprowadziły 22 maja rajd w
rejonie brytyjskiej bazy sił powietrznych przy Ramat Gan. Egipskie
działania wywołały natychmiastową reakcję Royal Air Force, której
samoloty zestrzeliły 5 egipskich myśliwców Spitfire.
Jerozolima
20 maja 1948 roku transjordański Legion Arabski rozpoczął działania
ofensywne w Palestynie i wkroczył do Jerozolimy. Zaatakowano żydowską
dzielnicę na Starym Mieście, które od dłuższego czasu było otoczone i
odizolowane od wszelkiej pomocy z wybrzeża. W otoczonej dzielnicy
znajdowało się około 1 tys. żydowskich cywilów, bronionych przez
zaledwie 150 bojowników Hagany. Na tak małe siły natarł dobrze
wyszkolony zawodowy Legion Arabski. Po wstępnych działaniach zaczepnych,
24 maja rozpoczął się główny szturm na Stare Miasto. Ciężkie walki
uliczne trwały przez cztery dni, po upływie których wyczerpani i
pozbawieni amunicji obrońcy poddali się (28 maja). Jordańczycy
natychmiast nakazali wszystkim Żydom opuścić Stare Miasto Jerozolimy, a
następnie przystąpili do wysadzania w powietrze wszystkich śladów
żydowskości w mieście. Ogółem na Starym Mieście zniszczono 22 spośród 27
znajdujących się tam wcześniej synagog. Pozostałych 5 synagog zburzono w
późniejszych latach. W tym samym czasie, irackie oddziały usiłowały
bezskutecznie zdobyć żydowskie osiedla w rejonie Dżeninu i Nablusu w
Samarii. Natomiast żydowskie oddziały Hagany przeprowadziły w odwecie
serię wysiedleń arabskiej ludności z miejscowości: Zarnugi (2 600 Arabów
- 27 maja), Kaukaba (1 870 Arabów - 27 maja) i Hudż (800 Arabów - 28
maja).
Powstanie Sił Obronnych Izraela
28 maja 1948 roku rząd izraelski wydał rozkaz powołujący do życia Siły
Obronne Izraela (Cwa Hagana Le-Israel, w skrócie CaHaL), do których
miały przystąpić wszystkie żydowskie grupy zbrojne walczące w
Palestynie. Ten rozkaz został oficjalnie opublikowany 31 maja. W
rozkazie zakazano wszelkiej niezależnej działalności zbrojnej poza
państwową armią podległą rządowi. Od członków Sił Obronnych Izraela
żądano złożenia przysięgi wierności państwu Izrael, jego prawu i
legalnym władzom. Główni oficerowie dowództwa zostali zaprzysiężeni na
uroczystości 27 czerwca 1948. Przez ten cały czas do Izraela docierały
kolejne transporty ze sprzętem wojskowym i amunicję. Wśród nowego
sprzętu znajdowały się także samoloty, z których tworzono pierwsze
eskadry izraelskich sił powietrznych. 29 maja 1948 cztery nowe
izraelskie myśliwce Avia S-199 przeprowadziły swój pierwszy lot bojowy. W
spektakularnym nalocie powstrzymały natarcie egipskiej kolumny
zmechanizowanej (prawie 500 pojazdów mechanicznych) na miasto Aszdod,
położone w odległości 20 km od Tel Awiwu. Zszokowani nalotem Egipcjanie
zmienili wówczas kierunek ofensywy, rezygnując ze zdobywania Tel Awiwu,
skierowali natarcie w kierunku Betlejem i Jerozolimy, dążąc do
połączenia sił z Legionem Arabskim.
Rezolucja ONZ
29 maja 1948 z inicjatywy Brytyjczyków Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła
Rezolucję nr 50 wzywającą do zaprzestania walk w Palestynie i
nakładająca embargo na dostawy broni dla wszystkich walczących w
konflikcie stron. Rezolucja nakazywała wszystkim walczącym stronom
wprowadzenie zawieszenia broni, które miało obowiązywać przez 28 dni
począwszy od 11 czerwca 1948. W tym czasie do Palestyny miał przyjechać
Mediator Organizacji Narodów Zjednoczonych, którego zadaniem było
nawiązanie rozmów ze wszystkimi stronami, w celu znalezienia pokojowego rozwiązania konfliktu.
/żródło: wikipedia/
|