Chanuka to święto o ruchomej dacie. W tym roku przypada 12 grudnia, a rozpoczyna się o zachodzie słońca w wigilię dnia świątecznego, czyli 11 grudnia.

„Trzeci miesiąc w kalendarzu hebrajskim nazywa się Kislew i rozpoczyna się w połowie grudnia – pisze w swojej książce, wydanej także po polsku: „Kuchnia Żydowska”, rozdział „Chanuka, święto świateł”, niedawny gość naszej Gminy Tova Aran-Friedman – lub około Bożego Narodzenia. W tym właśnie miesiącu obchodzi się Chanukę. – Jest to święto wesołe, szczególnie lubiane przez dzieci, ponieważ dostają kieszonkowe, Dmej Chanuka, na grę BĄCZKAMI* , i inne zabawki. Na święto chanuki zapala się ośmioramienną chanukową menorę, Chanukiji, którą stawia się w pobliżu okna, żeby wszyscy widzieli, że w tym domu celebruje się święto świateł. Codziennie zapala się kolejną świeczkę, pierwszego dnia jedną, drugiego dnia następną itd., a ósmego dnia płonie ich osiem. Po zbezczeszczeniu świątyni przez Seleucydów¹ zwycięzcy Machabeusze wyświęcili ponownie ołtarz świątynny. Kiedy chcieli zapalić świecznik, okazało się, że został tylko jeden dzbanuszek z czystą, świątynną oliwą. Znalazł go najwyższy kapłan. I wtedy stał się cud. Oliwa z małego dzbanuszka paliła się osiem dni, tyle czasu, ile potrzebowano na przygotowanie nowej czystej oliwy. I to był cud. Dlatego Chanuka to święto oliwy – przyrządza się wtedy dużo smażonych potraw, na przykład pączki i placki, pochłaniających sporo oliwy, choć oczywiście nie jest to zbyt zdrowe. Ponieważ jest to pora zimowa, więc podaje się gęste zupy i ciepłe dodatki”.

*BĄCZKI są czworoboczne i na każdym boku mają literę. Są to pierwsze litery wyrazów składających się na zdanie w języku hebrajskim oznaczające: Tam Był Duży Cud (w diasporze), Tu Był Duży Cud (w Izraelu).

¹ W 169 p.n.e. Antioch IV z hellenistycznej dynastii Seleucydów, wracając z Egiptu brutalnie zagarnął skarby Świątyni Jerozolimskiej, tytułem zaległych danin. Wywołało to niepokoje, na które Antioch zareagował bezlitośnie – zajął Jerozolimę, kazał zburzyć jej mury, a świątynię zamienił w przybytek fenickiego kultu boga Baal-Szamina (którego Grecy nazywali Zeusem Olimpijskim) i któremu nakazał oddawanie czci. W 167 p.n.e. wydał też edykt zabraniający wszelkich żydowskich obrządków i zwyczajów. Owe posunięcia spowodowały wieloletnią wojnę. Pierwszy jej etap zakończył się w grudniu 164 p.n.e. zdobyciem Jerozolimy przez przywódcę powstania, Judę Machabeusza.

Opis Chanuki w Księgach Machabejskich:

1Mch 4:56-59 BT Przez osiem dni obchodzili poświęcenie ołtarza, a przy tym pełni radości składali całopalenia, ofiary pojednania i uwielbienia. Fasadę świątyni ozdobili złotymi wieńcami i małymi tarczami, odbudowali bramy i pomieszczenia dla kapłanów i drzwi do nich pozakładali, a między ludem panowała bardzo wielka radość z tego powodu, że skończyła się hańba, którą sprowadzili poganie. Juda zaś, jego bracia i całe zgromadzenie Izraela postanowili, że uroczystość poświęcenia ołtarza będą z weselem i radością obchodzili z roku na rok przez osiem dni, począwszy od dnia dwudziestego piątego miesiąca Kislew.

2Mch 1:18 BT Mając obchodzić Oczyszczenie świątyni dwudziestego piątego Kislew, uważaliśmy, że trzeba wam o tym donieść, abyście wy także obchodzili Święto Namiotów i ognia [na pamiątkę tego], jak Nehemiasz odbudował świątynię i ołtarz, a potem złożył ofiary.

Oprócz chanukiji w święto świateł musi też palić się inne światło - nie należy bowiem wykorzystywać świecznika do czytania lub oświetlenia, a jedynie jako znak cudu. Aby rozgłosić wieść o cudzie, chanukiję należy postawić na oknie lub w drzwiach. Świece zapala głowa domu (mężczyzna lub kobieta), wygłaszając przedtem błogosławieństwa. Ósmego dnia śpiewa się też hymn Maoz Cur.

Ilustracją tekstu jest, pochodzący z książki „Kuchnia Żydowska”, obraz artysty malarza Simchy Nornberga, przyjaciela Tovy Aran-Friedman

Opracowanie i zdjęcie: Grażyna Banaszkiewicz