Gmina żydowska

POLUB NAS :)

Nasz You Tube

Kliknij TUTAJ

KONTAKT

BIURO

Fundacja Synagoga Nowa

PIC 913955244

NOWE

POPULARNE

The National Library of Israel

Posen Library

KLIK

Kalendarz

Portal Chaim

Portal o Żydach, artystach i kulturze

Bar Micwa Ryana

Kliknij TUTAJ

Blog Leona Jedwabia z Australii

Moja podróz przez Holokaust

Koszerne produkty

Chabad

JUDAICA

Szalom TV

KOL POLIN

Archiwum

TECAWE

Rabin Boaz Pash - Tłumaczyła Daniela Malec
1/03/2012

W pierwszych słowach parszy Haszem nakazuje Mojżeszowi –

„A rozkażesz synom Israela, aby przynosili tobie oliwy z oliwnika, czystej, wytłoczonej, dla oświetlania, dla ciągłego zapalania światła…” (Szemot, 28:20)

Na świecie istnieje siedem mądrości (średniowieczna nauka dzieliła je na: matematykę, inżynierię, muzykę, astronomię, przyrodę, teologię i filozofię) i wszystkie one zawarte są w Torze, jak sugeruje nam tekst: „Mądrość zbudowała sobie dom i wyciosała siedem kolumn” (Księga Przysłów 9:1) – siedem kolumn Tory i mądrości.

Menora symbolizuje Torę i dlatego też posiada ona siedem ramion – jak siedem mądrości.

Jeśli chodzi o ową analogię, jakie jest miejsce „talmid chachama” (uczonego w Torze) w odniesieniu do menory?

Gemara w traktacie Sanhedryn (24) opisuje dwa typy uczonych w Torze:

„[Jest napisane]: Wtedy rzekł, Jest dwóch pomazańców etc. (w oryginale hebrajskim dosłownie: ‘Synowie ‘Jizhara’ (czystej oliwy). Księga Zachariasza 4:14) [To jest poprzedzone przez:] ‘te dwie gałązki oliwne’ R. Izaak powiedział: ‘jizhar’ oznacza uczonych Izraela, którzy życzliwi są wobec siebie, podczas halachicznych debat, jak oliwa z oliwek [mająca kojące właściwości]; [natomiast] chodzi tu o drzewo oliwne, symbolizuje uczonych z Babilonii, którzy nieprzyjemni są wobec siebie, będąc zaangażowani w halachiczne debaty, tak jak drzewa oliwne (kora drzewa oliwnego jest gorzka w smaku). (Sanhedryn 24a)

Innymi słowy, oliwa reprezentuje uczonego (talmid chacham). Stanowi on oliwę płonącą w menorze, dzięki której menora – będąca samą Torą – daje światło. Talmid chacham jest treścią Tory, to on wydobywa jej światło, światło mądrości, na świat.

Tak wyjaśnia Rabin Remu w swej księdzie Torat HaOla (część 1, rozdział 16)

***

Tak też, oliwa z oliwek stała się na zawsze symbolem mądrości. Tak pisze Talmud, w owym temacie –

„Ktoś, kto w swym śnie zobaczył oliwę z oliwek, może mień nadzieję, na światło Tory.” (Brachot 57a)

Z oliwy z oliwek uczyniono również specyfik na mądrość i pamięć, w Talmudzie czytamy w kilku fragmentach:

„Tak, jak oliwka sprawia, że zapomina się siedziemdziesiąt lat studiów, tak oliwa z oliwek przywraca siedemdziesiąt lat nauki.” (Horajot 13b)

A w innym miejscu,

„’A Joab posłał więc do Tekoa i sprowadził stamtąd pewną mądrą kobietę ‘ (II Księga Samuela 14:2)- Dlaczego do Tekoa? – R. Johanan powiedział, Ponieważ przyzwyczajeni byli do oliwy z oliwek, mądrość można było znaleźć pośród nich.” (Menachot 85b)

W wielu innych miejscach w Talmudzie znajdziemy wzmianki o spożywaniu oliwy z oliwek, jako sposób na zdobycie mądrości.

***

Istnieją dwa przykazania dotyczące zapalania świec. Oba to przykazania rabiniczne. Jedno dotyczyc zapalania świec chanukowych, drugie: szabatowych.

W obu przypadkach ludzie proszeni są by zapalać swiece z szacunkiem i w ładny sposób. Amoraim różnili się w swych opiniach co do tego, czy knoty i oleje, których nie wolno używać do zapalania świec szabatowych, zakazane są również do zapalania świec chanukowych –

„R. Huna powiedział: Jeśli chodzi o knoty i oleje, o których Mędrcy powiedzieli, Nie można zapalać ich w Sobotę, nie można zapalać ich w Chanukę, czy [Chanuka wypada] w Szabat czy w dni powszednie…”

„R. Chisda utrzymał: Można zapalać w dni powszednie, ale nie w Szabat…”

„R. Zera rzekł w imieniu Rawa: Jeśli chodzi o knoty i oleje, o których Mędrcy powiedzieli, Nie można zapalać ich w Sobotę, można zapalać je w Chanukę, czy [Chanuka wypada] w Szabat czy w dni powszednie. (Szabat 21ab)”

Chalacha ustanowiona została według opini Rawa, mówiącej, iż wszystkie oleje i knoty, nawet te, które nie są koszerne dla świec szabatowych, koszerne są dla świec chanukowych. Tak stanowi Szulchan Aruch:

„Wszystkie oleje i knoty koszerne są dla świec chanukowych.”(Szulchan Aruch, Orech Chaim, 673a)

Czy jednak „lechatchila” (a priori) dobrze jest założyć, iż lepiej zapalać przy użyciu oliwy z oliwek?

ReMa dzieli pomiędzy świecami szabatowymi a chanukowymi. Odnośnie świec chanukowych pisze [w dalszej części Szulchan Aruch dozwolone jest użycie każdego rodzaju oleju] –

„Ale oliwa z oliwek przykazana jest jako najlepszej jakości.”

Rabin Remu zdaje sobie jednak sprawę z problemu, polegającego na tym, że w Polsce oliwa z oliwek to produkt rzadki, i natychmiast dodaje: „Jeśli nie ma oliwy z oliwek, należy użyć oleju czystego i lekkiego”, i jak to zazwyczaj czyni ReMa, odwołuje się on do „minhagu” (zwyczaju): „Jak jest zwyczajem w tych krajach, zapala się świece woskowe, gdyż wosk jest czysty i lekki jak oliwa.” (tamże, 673a)

Jeśli jednak chodzi o świece szabatowe, Rabin Remu nie wskazuje na to, że lepiej jest używać oliwy z oliwek. Pomimo tego, że to właśnie w odniesieniu do świec szabatowych panowała opinia, iż powinny być one zapalane jedynie przy użyciu oliwy z oliwek.

„Rabin Tarfon powiedział: człowiek winien zapalać [Szabatowe lampki] oliwą z oliwek, żadną inną. (Szabat 24b)

Opinia rabina Tarfona odrzucana jest jednak przez wielu uczonych w Torze, chalacha stanowi natomiast, że światła szabatowe zapalać można przy użyciu innych oleji.

Dlaczego ReMa jest tak skrupulatny w zalecaniu oliwy z oliwek, do świecznika chanukowego, a w stosunku do świeczników szabatowych nie jest?

Prawdopodobnie dlatego, iż światła chanukowe mają nam przypominać o menorze z Beit haMikdasz (Świątyni), gdzie miejsce miał cud chanukowy, a ową menorę zapalać można było jedynie za pomocą oliwy z oliwek, jak napisane jest: „oliwy z oliwnika, czystej, wytłoczonej” (Szemot 28:20)

Dlaczego właściwie to właśnie oliwa z oliwek wybrana została jako podstawa światła menory w Beit haMikdasz, a nie inne oleje?

Midrasz (różne teksty) porównuje oliwę z oliwek, drzewo oliwkowe i owoc- oliwkę, do narodu Izraela:

„Liście drzewa oliwkowego nie spadają ani w czasach słońca ani deszczu, tak Izraelowi nie zabraknie sprawiedliwości, ani w czasach bogactwa, ani w czasach biedy.”

„Podobnie jak z oliwki wydobyć można oliwę jedynie przez rozgniecenie, tak Izrael popchnąć można w kierunku micwot i aktów sprawiedliwości jedynie przydając mu udręki”

„Oliwa gorzka jest z początku, potem smak jej zamienia się w słodki – podobnie Izrael przeżywać będzie gorzkie chwile w czasach królestw (= wygnania), by następnie cieszyć się słodyczą w czasach Mesjasza.

ReMa podaje kolejny powód –

Wspominaliśmy już o tym, że menora symbolizuje talmid chachama, tego, który zajmuje się mądrością Tory. Czysta oliwa z oliwek tworzy jednolity płomień światła, stabilny. Światło z oliwy z oliwek nie zmienia się, nie skacze do góry, nie porusza, światło to jest tak samo mocne na początku jak i końcu. Czysta oliwa z oliwek jest delikatna i łatwo przykleja się do knota.

Podobnie jest z talmid chachamem – nie ważne, czy jest on na początku swej drogi (nauki), czy na jej końcu; czy jest fizycznie rozwinięty czy ograniczony; czy dobrze czyta, czy nie; czy dobrze słyszy, czy nie; czy mówi z łatwością czy nie – wszystko jedno, dopóki oświetla go światło Tory. Podobnie jak ogień z oliwy z oliwek jest stabilny i trwały, tak mądrość uczonych w Torze jest stablina i trwała, niezależnie od zmian środowiskowych. Tak wyjaśnia ReMa w księdze Torat HaOla (część 1, rozdział 15).

Dlatego też Tora naciskała na używanie oliwy z oliwek do zapalania menory. Stąd też Remu uważa, że oliwa z oliwek jest najlepszą z olejów, dla zapalania świec chanukowych.

Wstecz