Mosze powraca ze swym argumentem –

„I rzekł Mojżesz przed Wiekuistym: ‘Oto jam zająkliwych ust, a jakże usłucha mnie Faraon?’” (Szemot 6:30).
Owa argumentacja to nic nowego, już w zeszłym tygodniu czytaliśmy podobną wymianę zdań:

„I rzekł Mojżesz do Wiekuistego: ‘Wybacz Panie, nie jestem ja człowiekiem wymowy, i nie byłem takim ni wczoraj, ni onegdaj, ni odkąd począłeś mówić ze sługą Twoim, gdyż ociężałych ust, i ociężałego języka jestem.’ (Szemot 4: 10)

I podobnie odpowiedź Haszem na jego deklaracje –

„I rzekł Wiekuisty do niego: ‘ Kto dał usta człowiekowi, albo kto czyni niemym, albo głuchym, albo widzącym, albo ślepym? Czyż nie Ja, Wiekuisty? I tak idź, a Ja będę z ustami twoimi i nauczę cię, co mówić
masz.’”(Szemot 4:11-12)

Rabin Remu dwukrotnie odnosi się do cytowanej przez nas dyskusji, w części III – raz w rozdziale trzynastym, a raz w rozdziale 46. ReMa wymienia argumenty przedstawione przez obie strony – podczas gdy Mosze stara się zdjąć z siebie ciężar misji wyprowadzenia Izraela z Egiptu, Bóg stara się przekonać go do podjęcia się owej misji. Ostatecznie Haszem poprostu zmusza Moszego do tego, by był mu on posłuszny w owej kwestii i Mosze wyrusza w drogę, z powrotem do Egiptu (mimo tego, nawet po dotarciu do Egiptu, Mosze kontynuuje dyskusję z Haszem na ten temat i próbuje uciec).

ReMa rozpoznał w omawianym przez nas sporze pomiędzy Haszem a Mojżeszem pięć rodzajów argumentacji i kontr-argumentacji. Można się z nich nauczyć czegoś o teorii dyskusji i o tym, czy możliwe jest zmienić czyjąś opinię, tak jak to rozumie R. Remu (lub raczej, na podstawie tego co ja zrozumiałem, z okrutnie trudnych do zrozumienia słów ReMA). Nie będziemy w stanie omówić całej argumentacji Rabina Remu, poniżej
zaprezentujemy jej kawałek.

Podstawą, na której opiera się argumentacja ReMA, jest ida, zgodnie z którą, spór Moszego i Haszem to w istocie pytanie dotyczące odnowienia świata, tj. tego czy świat jest światem prehistorycznym, istniejącym od zawsze, czy też został stworzony. Sprawa ta posiada wiele implikacji i Rabin Remu zauważa wiele tematów powiązanych z tym fundamentalnym pytaniem. W gruncie rzeczy każda księga „Torat Haola” stanowi obszerną dyskusję w odniesieniu do tego zagadnienia.

Pierwszą serię argumentacji i kontr-argumentacji pominiemy, nie w związku z tym, iż nie jest ona ciekawe, lecz ze względu na wysoki poziom trudności. Zajmiemy się trzecią serią –

Mosze deklaruje –

„…nie jestem ja człowiekiem wymowy, i nie byłem takim ni wczoraj, ni onegdaj, ni odkąd począłeś mówić ze sługą Twoim, gdyż ociężałych ust, i ociężałego języka jestem.” (Szemot 4: 10)

Mosze przekonuje, iż nie możliwe jest, by zmienić to, co zostało mu z góry dane i dla niego zdeterminowane. Jeśli ktoś nie jest „człowiekiem wymowy”, nie jest możliwe by nagle stał się on wielkim mówcą. I jeśli jest on „ociężałych ust, i ociężałego języka”, nie można wymagać od niego, by używał on swej mowy w celu przekonywania innych ludzi, ponieważ on tego poprostu nie może zrobić, nie jest w stanie, i tyle. Owe umiejętności lub ich brak są z góry przypisane nam w udziale i nie da się tego zmienić. Mosze jest zwolennikiem determinizmu i poglądu na świat, zgodnie z którym wszystko jest z góry ustalone i skończone w swej formie.

Jednak Haszem tak mu odpowiada –

‘ Kto dał usta człowiekowi, albo kto czyni niemym, albo głuchym, albo widzącym, albo ślepym? Czyż nie Ja, Wiekuisty? I tak idź, a Ja będę z ustami twoimi i nauczę cię, co mówić masz.’”(Szemot 4:11-12)

Haszem podkreśla akt stworzenia: „Ja stworzyłem człowieka i potrafię, jeśli chcę, zmienić go. To prawda, że od czasu twego urodzenia nie zmieniłeś się po tym względem, ale Ja byłem przed twoim urodzeniem i zdecydowałem, że będzie tak, że będę mógł zmienić cię w ciągu twego życia i dać ci umiejętność pięknej mowy.”

Argumentacja nr. 4

Haszem nakazuje Moszemu –„Idź, powiedz Faraonowi, królowi Micraimu, aby uwolnił synów Izraela z ziemi swojej.”

Mosze sprzeciwia sie, powołując się na racjonalne rozumowanie – „‘Oto synowie Israela nie słuchają mnie, a jakże usłucha mnie Faraon? A jam zająkliwych ust!’ (Szemot 6: 11-12)

Rabin Remu wyjaśnia rozumowanie Moszego –

Człowiek nie może zmienić myślenia innych ludzi. Skoro wszystko jest zdeterminowane i ustalone jest, iż lud będzie ludem niewolników, obdarzony mentalnością niewolników, nie jest możliwe, by lud ten mógł, chciał, zmienić swe myślenie. Dlatego też „synowie Israela nie słuchają mnie”. To prawda – rozumuje Mosze – że ja sam jestem w stanie zmienić swe przeznaczenie, nie mogę jedak zmienić przeznaczenia innych ludzi lub przekonać innych do tego, by zmienili oni swoje przeznaczenie. Tak argumentuje Mosze.

Odnośnie rozumowania tego nadchodzi odpowiedź Haszem –

Człowiek nie rodzi sie samotny, posiada partnerów – innych ludzi. Podobnie jak może człowiek zmieniać samego siebie, może on również zmieniać innych. Haszem stworzył ludzi w ten sposób, by mieli oni na siebie nawzajem wpływ.

Ten atrybut ludzkiego istnienia reprezentowany jest przez Arona – brata Moszego – który „kochał pokój, dążył do realizacji pokoju, kochał ludzi”, w związku z czym posiadał on duże umiejętności wpływania na ludzi. Stąd też Haszem łączy Moszego z Aronem, dla realizacji misji – „I rzekł Wiekuisty do Mojżesza i Aharona, i dał im zlecenie do synów Izraela…”

Argumentacja nr. 5

Oddziaływanie na siebie samego jest możliwe, podobnie jak na ludzi, którzy są otwarci na to, by dać się przekonać, – uważa Mosze – jednak przekonanie do zmiany opinii kogoś, kto nie chce zmienić swego myślenia, a wręcz się temu sprzeciwia – jest niemożliwe! Człowiek nie może zmusić innego człowieka do zmiany jego opinii. Nawet jeśli zmiana myślenia osadzona jest w człowieku, jako możliwość, od momentu jego stworzenia, a także umiejętność odbierania od innych ludzi ich oddziaływania i ich prób wpływania na nas –to nie jest osadzona w człowieku przecież możliwość dokonania w nim zmiany, pod wpływem innego człowieka, jeśli się on zmianie tej przeciwstawia – oto piąty argument Moszego.

Haszem odpowiada na tą argumentację:

„I rzekł Wiekuisty do Mojżesza: ‘Patrz, ustanawiam cię Panem nad Faraonem…’” (Szemot 7:1)

„Ustanowię cię jakby –Bogiem, który robi co chce i nikt mu się nie przeciwstawia” – oto słowa Rabina Remu.
Podobnie jak Haszem, który może wpływać na innych, niezależnie od tego, czy inni tego chcą czy nie chcą, tak człowiek otrzyma możliwość zmiany myślenia innego człowieka, nawet jeśli zmiana ta będzie miała miejsce wbrew jego woli. Stąd też, nawet jeśli Faraon nie chciał być przekonanym do zmiany zdania, Mosze może wywrzeć na niego wpływ wbrew jego woli, ponieważ jest „jak Bóg” dla Faraona.

ReMa kontunuuje i wyjaśnia –

Świat stworzony został pod dwoma imionami, jedno imię to ‘Hawaja’ a drugie to ‘Elohim’.

Imię Hawaja to imię stworzenia, poprzez to imię Haszem stwarza świat.

Imię Elohim, to imię pod postacią którego świat istnieje i kontynuuje swe istnienie, poprzez to imię Haszem ujawnia swe moce w świecie. Poprzez imię Elohim możliwe jest wywarcie zmian na żyjące stworzenia, nawet już po ich stworzeniu.

Człowiek będący na wyższym poziomie duchowym od drugiej osoby, jest jak „Elohim (Bóg)” w odniesieniu do niej. Być „Bogiem” dla innej osoby, oznacza mieć możliwość zmieniać nią, na poziomie zarówno działania jak i świadomości.

Człowiek posiadające etyczne i duchowe moce uważany jest za „Elohim”, ponieważ dzięki niemu świat istnieje, i dzięki swym mocom posiada on możliwość wywoływania zmian w istniejących stworzeniach.

Dlatego też Mosze może wpłynąć na Faraona, nawet jeśli Faraon się temu sprzeciwi.

Na podstawie księgi „Torat Haola” część III, rozdział 46.

Rabin Boaz Pash