26 Adar II 5771 r. 1 kwietnia 2011 19:07

Hawdala - sobota 2 kwietnia godz.20:19

Parszat Tazria I 

Rabin Boaz Pash

Jaki kształt posiadał człowiek w chwili swego stworzenia? „Dalej powiedział Pan do Mojżesza: Powiedz do Izraelitów: Jeżeli kobieta zaszła w ciążę i urodziła chłopca…” (Wajikra 12:1-2). Raszi, w komentarzu do owego pasuku, twierdzi: “Kiedy kobieta zaszła w ciążę - R. Simlai powiedział: Tak jak stworzenie ludzkości nastąpiło dopiero po stworzeniu każdego rodzaju zwierząt lądowych i ptaków w Dziele Stworzenia, tak samo jego nauczanie wyjaśnione jest dopiero po nauczaniu dotyczącym zwierząt lądowych i ptaków.” (Raszi Wajikra 12:02)

Rabi Klonimus Kalman stawia pytanie – „Dlaczego, tak naprawdę, człowiek został stworzony właśnie po stworzeniu zwierząt lądowych i ptaków? Czy oznacza to, że człowiek jest najniżej w hierarchii stworzeń? Czy najwyżej?

Wróćmy do historii stworzenia człowieka. Istnieje sprzeczność pomiędzy historią stworzenia opisaną w pierwszym rozdziale księgi Bereszit a historią opisaną w rozdziale drugim. Oto pasuk z rozdziału pierwszego:

„Stworzył więc Bóg człowieka… stworzył mężczyznę i niewiastę”. (Bereszit 1:27)

Tymczasem historia w rozdziale drugim opowiada o tym, jak stworzona została kobieta-

“Wtedy to Pan sprawił, że mężczyzna pogrążył się w głębokim śnie, i gdy spał, wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę. A gdy ją przyprowadził do mężczyzny…” (Bereszit 2:21-22)

Jak mamy rozumieć ową różnicę pomiędzy tymi dwiema historiami?

Talmud w Masechet Brachot (61) odpowiada na to pytanie:

„Rabin Jeremia ben Eleazar powiedział: „Bóg stworzył dwa oblicza pierwszego człowieka i z jednego z nich powstała kobieta” (Brachot 61a)

Innymi słowy chodzi o ciało posiadające dwie twarze (stworzenie opisane w rozdziale pierwszym), które zostają następnie rozdzielone przez Świętego, niech będzie błogosławiony (historia opisana w rozdziale drugim).

Midrasz podaje wyjaśnienie, autorstwa tego samego uczonego –

„Rabin Jeremia ben Eleazar powiedział: „Kiedy Święty, niech będzie błogosławiony, stworzył człowieka – stworzona została hemafrodyta (obojnak). (Midrasz Raba Bereszit 8:1)

Według Talmudu, pierwszy człowiek posiadał dwie twarze i dwa zestawy cech płciowych – zarówno męskie jak i żeńskie, oddzielone od siebie i składające się na jedno ciało. Każdy z tych „zestawów” otrzymał własną „twarz” (rozumianą tu jako tożsamość i osobowość). Midrasz zgadza się z Talmudem co do tego, że pierwszy człowiek charakteryzował się zarówno męskimi jak i damskimi cechami, z tą różnicą, że według Midrasza cechy te były wymieszane i pierwszy człowiek miał tylko jedną twarz.

Rabin Klonimus Kalman postrzega te dwie opinie jako dwa różne podejścia do życia:

Kabała uczy, że „męskość” i „żeńskość”  to specjalne charakterystyki: „męskość” to działanie, oddziaływanie i dawanie materii temu światu. „Żeńskość” to otrzymywanie, absorbowanie i nadawanie kształtu. Dla przykładu – mężczyzna przynosci do domu warzywa z pola, kobieta przyrządza z nich sałatkę i gotuje z nich obiad.

Tak opowiada Gemara:

„R.  Jose spotkał Eliasza i rzekł do niego: ‘Napisane jest: ”uczynię mu pomoc” (Bereszit 2:18); w jaki sposób kobieta może pomóc mężczyźnie? Drugi odpowiedział: Kiedy mężczyzna przynosi do domu zboże, czy żuje zbożę? Kiedy przynosi len, czy zakłada na siebie len? Oczywiście, że nie. Jego żona miele zbożę i przędzie leb. Czyż nie sprowadza ona światło na jego oczy i czyż nie stawia go na nogi!” (Jewamot 63b)

R. Klonimus Kalman wyjaśnia:

„Człowiek został stworzony by oddziaływać (wpływać) na świętość we wszystkich światach – oto „męskość” w człowieku, oddziaływanie.

Posiada on także zdolność, by otrzymywać dobre wpływy pochodzące ze wszystkich światów – oto „żeńskość” w człowieku, otrzymywanie.

Midrasz, który podaje, że „stworzona została hemaafrodyta”, uważa połączenie „męskości” i „żeńskości” jako perfekcyjny sposób służenia Bogu (hebr „awodat Haszem”) – zarówno oddziaływanie jak i otrzymywanie.

Talmud mówiący o „dwóch twarzach” zauważa kontrast i sprzeczność pomiędzy charakterystykami „męskości” i żeńskości”, pomiędzy „oddziaływaniem” i „otrzymywaniem”.

Mamy tu do czynienia z fundamentalnym sporem pomiędzy podejściem „zarówno to jak i to”, a podejściem promującym podzielenie „albo to, albo to”.

W odniesieniu do zagadnienia czasu, jedno podejście twierdzić będzie” „albo pierwsze albo ostatnie”, a drugie podejście: „pierwsze i ostatnie razem”.

Wróćmy do naszego wyjściowego pytania – czy to, że człowiek człowiek został stworzony ostatni, oznacza, że sytuuje się on najniżej w hierarchii stworzeń? Czy najwyżej?

Talmud przedstawia dwie możliwości:

„Nasi Rabini nauczali: Adam został stworzony jako ostatni ze wszystkich stworzeń, w przeddzień Szabatu. Dlaczego? …Po to, by kiedy ogarnie go zbyt wielka duma, przypomnieć sobie mógł, że komary były wcześniej od niego na tej ziemi.

Inna odpowiedź brzmi: By mógł natychmiast wejść w realizację przykazania (uświęcanie Szabatu). Kolejna odpowiedź: By mógł prosto udać się na ucztę (tj. cała przyroda powinna być gotowa, na jego oddziaływanie). Zagadnienie to porównane może być do króla z kości i krwi, który zbudował pałace, umeblował je i przygotował ucztę, a następnie zaprosił tam gości…”(Sanhedryn 38a)

Człowiek jest najniżej i zarówno najwyżej w hierarchi stworzeń. Jest „oddziaływaniem” na świat, na wszystko, i jednocześnie „przyjmuje” ze świata, ze wszystkiego. Jest ostatni w aspekcie czasu ale pierwszy w hierarchi ważności. W zakresie jego możliwości jest być najlepszym i sytuować się najwyżej ze wszystkich stworzeń jak i być najgorszym i spaść poniżej wszystkich stworzeń.

Co, w rzeczywistości jest lepsze? Połączyć otrzymywanie z dawaniem, czy raz skupić się na dawaniu a raz na otrzymywaniu? Pytanie to pozostawimy otwarte.

Rabin Boaz Pash - Tłumaczyła Daniela Malec

Dziękujemy organizacji Shavei Israel za udostępnienie tekstu.

Parsza Tazria II

Tym razem chcę się skupić na liczbach i kontekście, w jakim się pojawiają. Prawda jest taka, że z początku planowałem wyjaśnienie wszystkiego, o czym mowa, ale okazało się to zbyt skomplikowane, ponieważ mędrzec, którego pismami chcę się zająć ma bardzo specyficzny styl pisania, który można sprowadzić do stwierdzenia: „Zobaczymy, czy jesteście w stanie to odcyfrować...”. Zajmę się zatem jednym z konceptów z całej konstrukcji myślowej, którą zbudował ów wielki filozof w oparciu o wspomnianą tematykę.