Mojżesz
opuszcza lud Izraela. W istocie cała Księga Dwarim to jego pożegnalna mowa. W
szczególności pod koniec księgi widoczne jest, że zbliża się chwila pożegnania
narodu ze swym wielkim przywódcą. Przywódcą, który jest również jego ojcem. Przywódca,
który zabrał ze sobą grupę niewolników, pozbawionych kultury, religii, ludzi
pozbawionych własnej twarzy – i uczynił z nich prawdziwy naród. I przewodził im
on nieprzerwanie przez okres czterdziestu lat, długi okres wzlotów i upadków,
wielu trudności.
Nie jest więc żadnym zaskoczeniem, iż dla ludu, który postrzegał Mojżesza w
taki właśnie sposób przez całe jego życie, pożegnanie z przywódcą narodu było
tak trudne. Zadawali sobie oni pytanie: co będzie dalej? Kto będzie nas dalej
prowadzić?
Nie zapominajmy, że lud ten nie posiadał własnej tradycji, zwyczajów, był to
lud niewolników, pozbawiony własnej kultury, przyjęli oni kulturę, którą
zaproponował im Mojżesz, wszystkie ich zwyczaje przybyły do nich przez
Mojżesza, nie znali oni nic innego. Z drugiej jednak strony, lud z którym
żegnał się Mojżesz, nie był tym samym ludem, który kilkadziesiąt lat temu
opuścił Egipt, wraz Mojżeszem.
Pojawia się w tym miejscu pytanie o sukcesję, kto zajmie miejsce doświadczonego
przywódcy?
U początku naszej Parszy Mojżesz odpowiada na pytanie o dalsze przewodzenie
narodowi w dosyć skomplikowanych słowach –
“I jeszcze Mojżesz odezwał się tymi słowami do Izraela: ‘Dziś mam już sto
dwadzieścia lat. Nie mogę swobodnie chodzić. Pan mi powiedział: “Nie
przejdziesz tego Jordanu”. Sam Haszem, Bóg twój, przejdzie przed tobą; On
wytępi te narody przed tobą, tak iż ty osiedlisz się w ich miejsce. A Jehoszua
pójdzie przed tobą, jak mówił Pan. ’” (Dwarim 31: 1-3)
Znaczenie powiedzenia: „przejdzie przed tobą”, oznacza „będzie cie prowadzić”,
„będzie szedł przed tobą, by pokazać ci drogę”.
Rabin Klonimus Kalman stawia pytanie –
Dlaczego Tora wybrała wyrażenie „przejdzie przed tobą”? Co podkreśla
słowo „przechodzić”?
Istnieje ponadto kwestia powtórzenia tego samego wyrażenia, kiedy to „pójdzie
przed tobą”, występuje w owym paragrafie dwukrotnie, raz – „Haszem, Bóg twój,
przejdzie przed tobą”, a drugi raz, dokładnie te same słowa powtórzone są w
kontekście Jehoszui – „A Jehoszua pójdzie przed tobą”. Czemu służy to powtórzenie?
Lider, przywódca ma dwie role – wyjaśnia rabin KK – jedna to rola wewnątrz
społeczności, przewodząca jej, a druga – reprezentowanie społeczności na
zewnątrz.
Mojżesz spełnił owe dwie przywódcze funkcje na swój sposób, zgodnie ze swym
wyjątkowym charakterem. Jeśli chodzi o funkcje wewnątrz społeczności – pomimo,
iż lud Izraela czasem narzekał na Mojżesza, ojciec narodu traktował członków
społeczności zawsze w sposób łagodny i z szacunkiem, jak możemy przeczytać w
Torze: „Mojżesz zaś był człowiekiem bardzo skromnym, najskromniejszym ze
wszystkich ludzi, jacy żyli na ziemi” (Bamidbar 12:3)
W istocie, jeden jedyny raz tylko wybuchnął Mojżesz w akcie niekontrolowanego
gniewu, kiedy krzyknął do ludu Izraela: „Słuchajcie, wy buntownicy! Czy
potrafimy z tej skały wyprowadzić dla was wodę?” (Bamidbar 20:10), za co
otrzymał surową karę, która uniemożliwiła mu wejście do Ziemi Izraela. Jednak
można powiedzieć, że przez wiekszość czasu, przez owe 40 lat, zachowywał się on
w stosunku do ludu w sposób łagodny i spokojny.
Jeśli chodzi o reprezentowanie społeczności na zewnątrz – Mojżesz zawsze
kierował swą twarz ku Bogu i zawsze modlił się o dobro ludu Izraela, nawet
wtedy, gdy lud Izraela popełniał przewinienie, wzbudzający gniew Haszem i
rozczarowywujący Mojżesza. Dzięki modlitwom Mojżesza, lud Izraela ocalony był
wiele razy od zagłady, chodzi tu o takie wydarzenia jak: „złoty cielec”, bunt
Koracha, szpiedzy, wody Meriba i wiele, wiele innych. Mojżesz raz po razie
reprezentuje lud przed Haszem i ratuje naród od zagłady – „Postanowił ich zatem
wytracić, gdyby nie Mojżesz, Jego wybraniec: on wstawił się do Niego, aby gniew
Jego odwrócić, by ich nie wyniszczył. „ (Thilim 106: 23)
Izraelici obawiali się, i słusznie, o to, kto zastąpi Mojżesza. Mieli ku temu
dwa powody: pierwszy – kto będzie się modlić za nich przed Haszem? Kto uratuje
ich od ewentualnego wybuchu Bożego gniewu, jeśli popełnią przewinienie? I powód
drugi – lud Izraela był zainteresowany tym, by następny lider, prowadził naród
w sposób zarówno mądry i zdecydowany, jak i łagodny i sprawiedliwy, tak jak to
czynił Mojżesz.
Mojżesz przemówił więc do ludu, i w dwóch zdaniach uspokoił go.
Odnosząc się do obaw ludu dotyczących reprezentowania ich przed Haszem, Mojżesz
mówi im, iż podejście Haszem charakteryzuje się „przechodzeniem”, tzn.
akceptuje on modlitwy i przebacza przewinienia.
Tak obiecuje Haszem Mojżeszowi, odnośnie sytuacji, kiedy lud Izraela zgrzeszy –
“A przeszedł Pan przed jego oczyma i i ogłosił etc. (Szmot 34:6) R. Jochanan
powiedział: ‘Gdyby nie zostało napisane tak w tekście, byłoby dla nas
niemożliwe by powiedzieć coś takiego; werset ten uczy nas, że Święty, niech
będzie błogosławiony, okrył go płaszczem jak Chazana kongregacji i pokazał
Mojżeszowi porządek modlitwy. Rzekł do niego: „Gdy Izrael zgrzeszy, niech
przeprowadzi to nabożenstwo przede Mną (to znaczy – niech odczyta z Tory
fragment zawierający trzynaście atrybutów.), a Ja przebaczę im”. „(Rosz
Haszana 17b)
A więc nie musicie się zamartwiać – mówi Mojżesz – gdyż „Haszem, Bóg twój,
przejdzie przed tobą”, „przejdzie”, tj. przebaczy wam wasze przewinienia.
Odnośnie charateru przyszłego lidera, Mojżesz uspakaja lud, wskazując na to, iż
następny przywódca został już wybrany: „Jehoszua pójdzie przed tobą” – oto
człowiek, który będzie potrafił poprowadzić swój naród w sposób prawidłowy,
dostosować się do każdej sytuacji i znaleźć odpowiedni sposób porozumienia z
każdym człowiekiem.
Mojżesz był świadomy tego, jak złożona jest rola przywódcy. Tak komentują
Chazal (nasi uczeni mędrcy):
“On [Mosze] powiedział do Niego: “Panie wszechświata, myśl każdej osoby na
świecie jest Ci znana, każdej choć niepodobnej do wszystkich innych.
Wyznacz lidera nad nimi, który zdolny będzie być wyrozumiały dla każdego,
zgodnie z indywidualną naturą umysłu ”(Raszi 27:16)
Haszem odpowiada na prośbę Mojżesza – “ Weź Jehoszuę, syna Nuna, męża, w którym
prawdziwie mieszka Duch, i włóż na niego swoje ręce” (Bamidbar 27:18),, i w tym
widzą Hazal naturę prawdziwego lidera – „Tak jak było powiedziane, zdolny objąć
ducha każdej osoby”. (Raszi Bamidbar 27:18)
A więc także jeśli chodzi o charakter przyszłego lidera i charakter jego
przywództwa – lud Izraela nie ma się czego obawiać.
Oto słowa uspokojenia, jakie przekazał ludowi Izraela ich stary lider.
Rabin Boaz Pash - Tłumaczyła Daniela Malec
Dziękujemy organizacji Shavei Israel za udostępnienie tekstu