Człowiek sądzony jest w Nowy Rok i jego los zapieczętowany zostaje w Dniu Pojednania (Jom HaKipurim). Rabin Josi powiedział: Człowiek sądzony jest każdego dnia, jak napisane  jest: ‘I odwiedza go każdego ranka’ (Księga Hioba 7:18). Rabin Natan powiedział: Człowiek sądzony jest w każdym momencie, jak napisane jest: ‘I doświadcza go co chwilę’ (tamże). (Rosz Haszana 16a)

Na czym dokładnie polega ta różnica? Rabin Klonimus Kalman twierdzi, że nie ma tu żadnego sporu, wszystko zależy od tego, o kim mowa.

Haszem jest dobry, jest On ofiarodawcą w stosunku do podmiotów swego stworzenia. Stąd też gdy przychodzi czas sądu, godziny osądzania czynów człowieka, wybiera Haszem to co najlepsze dla człowieka – po tym, jak człowiek dokonał tszuwy (skruchy). Nawet jeśli człowiek popełnił wykroczenia, uczynił złe uczynki, po tym jak dokona on tszuwy, nie będzie sądzony za owe czyny.

Kiedy człowiek dokonuje tszuwy?

Człowiek dokonuje tszuwy zazwyczaj w okresie Strasznych Dni, podczas miesiąca Elul, miesiąca skruchy. Po tym jak wyrazi on żal, skruchę i przemyśli swe złe uczynki, wypowie „slichot” (specjalne modlitwy – od „salach”- darować winę), i przygotuje się odpowiednio, staje przed doświadczeniem Rosz Haszana. Rosz Haszana to naprawdę dobry czas do sądzenia człowieka, jako że „A jeśliby występny porzucił wszystkie swoje grzechy, które popełniał, a strzegł wszystkich moich ustaw i postępowałby według prawa i sprawiedliwości, żyć będzie, a nie umrze:  nie będą mu poczytane wszystkie grzechy, jakie popełnił, lecz będzie żył dzięki sprawiedliwości, z jaką postępował” (Księga Ezechiela 18:21-22). Dlatego też „człowiek sądzony jest w Rosz Haszana”.

Jeśli człowiek jednak nie dokonał należytej skruchy przed Rosz Haszana, ma on jeszcze jedną szansę – w czasie pomiędzy Rosz Haszana i Jom Kippur, nawet największy złoczyńca ma z pewnością w owych dniach trochę przemyśleń na temat tszuwy, stąd też „jego los przypieczętowany jest w Dniu Pojednania (Jom HaKippurim)”.

Cadyk (sprawiedliwy) sądzony jest każdego dnia, zgodnie z opinią Rabina Josiego, ponieważ każdego dnia dokonuje on tszuwy, jak napisane jest w Talmudzie: „R. Eliezer powiedział: ‘Dokonaj nawrócenia (tszuwy) na dzień przed swą śmiercią.’ Jego uczniowie zapytali: ‘Czy człowiek zna datę swej śmierci?’ – Tym bardziej powinien on dokonywać tszuwy każdego dnia – odparł – gdyż śmierć może nadejść jutro, stąd też winien on całe swe życie spędzać na żalu za swe przewinienia.”(Szabat 153a)

Większy cadyk (bardziej sprawiedliwy) może być sądzony nawet w każdym momencie, zgodnie z opinią Rabina Natana, gdyż dokonuje on tszuwy w każdej chwili. Haszem może więc sprawdzać go w każdym momencie. Bycie sądzonym w każdej chwili jest dla cadyka dobre, gdyż sąd nie dotyczy jedynie złych czynów, ale i czynów dobrych, a konsekwencją sądu jest odpowiednie wynagrodzenie/zapłata.

Człowiek podobny jest do Ziemi Izraela, w kontekście słów z Księgi Malachiasza – „I nazywać was będą szczęśliwymi wszystkie narody, gdyż będziecie krajem upodobania, mówi Pan Zastępów” (Malachi 3:12), i powinien on uczyć się od Ziemi.

Haszem stale opiekuje się Ziemią Izraela, bez przerwy, jak napisane jest w naszym wersecie – „Ziemia, którą Wiekuisty, Bóg twój, się opiekuje; bezustannie oczy Wiekuistego, Boga twojego, na niej, – od początku roku i aż po koniec roku.” (Dwarim 11:12) – tak też idealny cadyk, znajduje się pod czujnym okiem Haszem, w każdej chwili, gdyż w każdym momencie gotowy jest on spełnić wymagania Wiekuistego.

Podobnie uczą nas „agadot” czyli talmudyczne opowieści –

R. Johanan b. Zakai powiedział: „Można to porównać z sytuacją króla, który zaprosił swych poddanych na bankiet, bez wyznaczenia godziny rozpoczęcia. Mędrcy ubrali się specjalnie na tę okazję i usiedli przy drzwiach pałacu. Mówili oni: ‘czy królewskiemu pałacowi czegoś brakuje? Wezwanie do wejścia może przyjść w każdym momencie.’ Głupcy wrócili do swej pracy mówiąc: ‘czyż bankiet może się odbyć bez przygotowań?’ W pewnym momencie król zapragnął zobaczyć swych poddanych: mędrcy weszli wystrojeni a głupcy weszli ubrudzeni. Król bardzo radował się mędrcami, lecz gniewał się na głupców.  ‘Ci, którzy odświętnie ubrali się na mój bankiet – rozkazał – niech siedzą, jedzą i piją. Lecz ci, którzy nie ubrali się odświętnie na mój bankiet, niech stoją i patrzą.” (Szabat 153a)

 "Gdybyś powiedział w sercu twoim: liczniejsze są narody ode mnie, jakże zdołam je wypędzić? Nie obawiaj się ich” (Dwarim 7: 17-18).

Jeśli pomyślisz, że poprzez swoją siłę zdołasz zwyciężyć inne narody – mówi Tora do narodu Izraela - w ten sposób uniemożliwisz sobie zwycięstwo, ponieważ fizycznie i militarnie narody te są w istocie silniejsze od ciebie. Jedynie, jeśli zrozumiesz w swym sercu, że twoje zwycięstwo przyjdzie nie dzięki twojej sile, i że oni - inne narody w ziemi Kanaan - „liczniejsze są ode mnie” i nie będziesz w stanie zobaczyć żadnej drogi do zwycięstwa. I powiesz sobie: ”nie zdołam ich wypędzić”, ponieważ własnych sił nie posiadam na tyle, by zwyciężyć. To właśnie przekazuje nam Tora - nie lękaj się ich! Kiedy bowiem polegasz na Haszem, nie masz się, o co martwić. Moja pomoc jest ci wtedy obiecana – mówi Haszem.

słowa te pochodzą z książki rabina Eliezera Aszkenazy po tytułem „Maasei Haszem” (Dzieła Haszem).

Tora rzeczywiście kontynuuje w tym duchu i jednoznacznie przekazuje nam w swej parszy:

„Niech się twe serce nie unosi pychą, nie zapominaj o Panu, B-gu twoim, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli. Obyś nie powiedział w sercu: To moja siła i moc moich rąk zdobyły mi to bogactwo. Pamiętaj o Panu, Bogu twoim, bo On udziela ci siły do zdobycia bogactwa, aby wypełnić dzisiaj przymierze, jakie poprzysiągł twoim przodkom. Lecz jeśli zapomnisz o Panu, Bogu twoim, i pójdziesz za bogami obcymi, aby im służyć i oddawać im pokłon, oznajmiam ci dzisiaj, że zginiesz na pewno.”

W związku z owym tematem opowiem wam pewną chasydzką historię autorstwa rabina Lewiego Izaaka z Berdyczowa (choć możliwe jest, że autorem historii był inny rabin).

Pewna bezdzietna para przybyła pewnego dnia do rabina, prosząc o błogosławieństwa i modlitwy na rzecz umożliwienia im potomstwa. Rabin usiadł i słuchał w skupieniu i pod koniec ich opowieści powiedział: „Gotowy jestem pobłogosławić wam narodzinami dzieci, kosztować was to jednak będzie czterysta czerwonych (ówczesne złote), które stanowić będą „odkupienie duszy”.

Para przybyszów słuchała z zaskoczeniem. „Ale rabi – rzekli- to suma pieniędzy, na którą nigdy nie będzie nas stać.” W łzach i błaganiach próbowali przekonać rabina do obniżenia ceny lub jakiegoś kompromisu. Być może sprzedając swój dom uzyskaliby sto czerwonych, jednak gdy mowa o czterystu...

Rabin jednak twardo obstawał przy swoim - czterysta i ani grosza mniej! W przeciwnym razie – nie będzie błogosławieństwa. Nie pomogły płacze i błagania.

Mężczyzna i kobieta nie posiadali się ze zdumienia. „To ma być współczujący i litościwy rabin?” Już odchodzili sprzed oblicza rabina, kiedy kobieta szepnęła do swego męża: „To jest wskazówka dla nas, skoro rabin nie może nas uratować, mamy jeszcze Ojca miłościwego w niebie, może on nas uratuje...”

Usłyszawszy te słowa rabin wykrzyknął z radością – „Właśnie to chciałem usłyszeć!”. Wskazał parze by wróciła do niego i powiedział do nich: „Po tym jak przyszliście do mnie i wysłuchałem waszej historii zrozumiałem szybko, że całą wiarę pokładacie w słynnym rabinie i w to, że jego błogosławieństwo spełni wasze życzenie i uratuje was. Pomyślałem też, że nie macie w sobie modlitwy, takiej, która z serca prosi o błogosławieństwo Haszem, że wy ufacie nie Jemu a mi. W związku z tym chciałem was postawić w takiej sytuacji, w której zrozumiecie, że zależnym można być tylko od Haszem, tylko do niego się modlić, bo on, i tylko On, jest w stanie wam pomóc. A ja wszystkie moje siły posiadam dzięki modlitwie do Niego. Teraz, kiedy we mnie zwątpiliście i zrozumieliście, że w nikogo nie możecie wierzyć, tylko w pomoc Ojca w niebie, teraz mogę dać wam obiecane przeze mnie błogosławieństwo.

Rabin pobłogosław ich i już pod koniec następnego roku małżeństwu narodził się pierwszy potomek.

Możliwe, że przekonanie: „To moja siła i moc moich rąk zdobyły mi to bogactwo” błędne jest nie tylko wtedy, kiedy odnosi do siły fizycznej, ale i do siły duchowej. Jedyne siły, jakim możemy zaufać w pełni to siły Najwyższego.

Szabat Szalom!

Rabin Boaz Pash - Tłumaczyła Daniela Malec
Dziękujemy organizacji Shavei Israel za udostępnienie tekstu