Kiedy usiadłem, by napisać artykuł do naszego elektrycznego biuletynu, zdałem sobie sprawę z tego, że piszę w dniu 11 Adar – Jorcajt wielkiego uczonego Rabina Chaima Josefa Dawida Azulay, błogosławionej pamięci, nazywanego zazwyczaj Chida, od inicjałów swych imion. Podpisywał on w ten sposób swe pisma i listy. Chida był tak bardzo podziwiany w społeczności żydowskiej, że niektórzy zwykli byli mówić: „Od Josefa do Josefa, nie było nikogo tak wspaniałego jak Josef”.

Pierwszym Josefem o ktorym tutaj mowa to Rabin Josef Karo, autor Szulchan Aruch, a drugim Josefem jest Chida. Chida żył w Izraelu w osiemnastym wieku i już w wieku 29 lat został mianowany meszulach, czyli emisariuszem izraelskich żydów w Diasporze. Opuszczał Izrael na trwające lata wycieczki do Diaspory, gdzie wpajał Żydom przekonanie o ważności żydowskiej obecności w Ziemi Izraela i zbierał pieniądze na to przedsięwzięcie. Błogosławiony niesamowitą pamięcią napisał blisko 100 książek, z których część nigdy nie została opublikowana. Wiele z jego dzieł zawiera encyklopedyczną wiedzę na różne tematy. Osobiście czuję pewien związek z Chidą, jako że ja również przenosiłem się kilkukrotnie z kraju do kraju by rozpowszechniać wiedzę o Torze, a także, w pewnym sensie, syjonizm. Mój związek z Chidą ma również nieco specyficzny charakter: jednym z nauczycieli Chidy był Rabin Isaac HaKohen Rapoport, mój imiennik. Chida był Żydem sefardyjskim od strony ojca, lecz jego matka była Aszkenazyjką, i został nazwany od swego dziadka ze strony matki Rabina Josefa Bialera. Chida w pewnym sensie stanowił pomost pomiędzy światami Sefardyjczyków i Aszkenazyjczyków.

Wielokrotnie cytowany był przez najwybitniejszych aszkenazyjskich rabinów, takich jak Rabin Akiwa Eiger (Poznań dziewiętnastego wieku), Rabina Mosze Sofera (Pressburg – również dziewiętnasty wiek), i Rabina Meira Kagana (zmarł w Raduniu w 1933 roku znany jako Chafetz Chaim, od nazwy swej książki pod takim tytułem). Jedno z jego najbardziej monumentalnych dzieł stanowi praca „Szem HaGedolim” będąca encyklopedią zawierającą krótkie biografie około 1500 rabinów. Chida podobno napisał to wszystko z własnej pamięci. Wyobraźcie sobie, że jesteście obdarzeni tak fenomenalnym umysłem, lecz nie przeznaczacie go do własnych zysków lecz poświęcacie go na upamiętnianie pamięci o innych! Skromność Chidy jest naprawdę imponująca i inspirująca.

Temat skromności przywodzi mi na myśl jedno z najbardziej skromnych żydowskich świąt– Purim Katan, czyli Mały Purim – które wypada w najbliższy piątek. Co to takiego – Purim Katan? Przyjrzyjmy się najpierw kontekstowi. Znajdujemy się obecnie w żydowskim roku przestępnym, co oznacza że rok ma trzynaście, nie dwanaście miesięcy, co daje nam dwa miesiące Adar, czyli Adar Alef i Adar Bet, zamiast jednego tylko miesiąca Adar. Ponieważ święto Purim świętowane jest 14 i 15 Adar, powstaje pytanie co powinniśmy robić podczas przestępnych lat. Talmud zadał już i odpowiedział na to pytanie, mówiąc że świętujemy Purim w Adar Bet, w związku z koniecznością połączenia odkupienia Purim z odkupieniem Pesach, które wypada dokładnie miesiąc po Adar Bet. Robimy więc tak pomimo faktu, że Talmud Jerozolimski informuje, że historia purimowa miała miejsce w trakcie roku przestępnego i w rzeczywistości wydarzyła się podczas Adar Alef!

Być może inspiracją owej interpretacji Rawa był werset w Księdze Przysłów 15:30, gdzie czytamy: „Jasne oczy radują serce”. Mecudat Tzion (Rabin Dawid i jego syn Rabin Hilel Altszuler, Praga, XVII/XVIII wiek) komentuje: „Nie istnieje większe szczęście od wyjasnienia wątpliwości”. Studiowanie Gemary w istocie może stanowić trudność, jednak przynosi ono ostatecznie rozwianie wątpliwości. To z kolei prowadzi nas z powrotem do historii Purim.

W Torze (Szemot 17) spotykamy przodków złego Hamana z purimowej historii – Amalekitów. W Szemot 17:7 Izraelici mówią: „Czy Haszem jest pośród nas czy nie?” W następnym wersecie dowiadujemy się, kto sprowadził na nich takie wątpliwości – „Wtedy przybył Amalek i walczył z Israelem w Refidim”. Nasi Rabini uczą, że duchowa charakterystyka Amalekitów nakierowana jest na „ochładzanie” jakiejkolwiek religijnej pasji czy religijnego zapału, jaki może posiadać dana osoba. Mojżesz nawiązuje do tego w swej ostatniej przemowie do Izraelitów (Sefer Dwarim 25:17-18) – „Pomnij, co uczynił Ci Amalek na drodze, gdyście wyszli z Egiptu. Jako cię napadł na drodze, i pozabijał wszystkich ciągnących w nieładzie za tobą, gdyś znużony był i strudzony, – a nie obawiał się B-ga”. Wyrażenie „jako cię napadł na drodze” w języku hebrajskim „aszer korcha baderech” אשר קרך בדרך może być tłumaczone także jako “jako cię ochłodził na drodze”. Niebezpieczeństwo związanie z Amalekiem i Hamanem w historii purimowej jest wciąż aktualne w naszych czasach, może nawet bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Musimy być ostrożni, uważać by nasz związek z Haszem „nie wystudził się”. Nie ingorujmy więc Purim Katan, i wykorzystajmy go jako sposobność na wzmocnienie nas samych i dodanie wigoru naszemu życiu i naszej relacji z Haszem i z każdym z nas.