 W niedzielę, 20 stycznia, po zachodzie słońca zaczyna się jednodniowe
święto zwane Rosz Haszana Lailanot (Nowy Rok Drzew) lub Tu biSzwat. Tu biSzwat oznacza „1 5 dzień miesiąca szwat”. Tu – wyraża liczbę 15 w hebrajskim.
W księdze Wajikra czytamy: „Gdy przyjdziecie do ziemi [Jisraela] i
będziecie sadzić wszelkie drzewo [rodzące] jadalny [owoc], będzie wam
ten owoc wzbroniony – przez trzy lata będzie wam wzbroniony i jedzony
nie będzie.
A w czwartym roku wszelki jego owoc
będzie święty [i jedzony tylko w Jerozolimie], na chwałę Boga. A w
piątym roku możecie jeść jego owoc” (19, 23-25). Ponieważ, aby
przestrzegać tego prawa i wiedzieć dokładnie, kiedy trzeba przynieść
owoce do Świątyni, a kiedy można je już zjadać samemu, byłoby konieczne
zapamiętanie daty zasadzenia każdego drzewa osobno, ustalone zostały
zbiorowe „urodziny” wszystkich drzew na 15 dzień szwat.
Po zburzeniu
Świątyni Jerozolimskiej praktyczne zastosowanie „urodzin” drzew
przestało funkcjonować i dzień ten przekształcił się w święto o
pomniejszym znaczeniu, podczas którego – współcześnie – sadzi się w
Izraelu drzewa i w niektórych domach odbywa się uroczysta kolacja
sederowa (przypominająca seder podczas święta Pesach), której zasady i
przebieg zostały ustalone przez mistyczny nurt judaizmu w XVI wieku.
Mamy więc – podobnie jak w czasie Pesach – cztery kielichy wina,
odczytywane są wersety dotyczące roślin w Izraelu, błogosławi się wino i
owoce, które się tez spożywa. Istnieje wiele wariantów przebiegu tej
kolacji przy zapalonych świecach. Wspólne elementy to wino (białe i
czerwone) i różne owoce:
• Pierwszy kielich wina – wino wyłącznie białe (symbolizuje zimę).
• Drugi kielich – 2/3 białego i 1/3 czerwonego (symbolizuje nadchodzącą
wiosnę; istnieje także zwyczaj dodawania nie 1/3, ale tylko kropli wina
czerwonego).
• Trzeci kielich – 1/3 białego i 2/3 czerwonego (symbolizuje rozkwitającą wiosnę).
• Czwarty – wyłącznie wino czerwone (oczywiście, symbol lata).
Błogosławieństwa przed wypiciem każdego kielicha wina: „Błogosławiony
jesteś Ty, Bóg, Król świata, Stwórca owocu winorośli”. A przed
zjedzeniem owocu: „Błogosławiony jesteś Ty, Bóg, Król świata, Stwórca
owocu drzewa”.
Aby można było wypowiedzieć błogosławieństwo
szehechejanu, trzeba jeść owoc, którego nie jadło się od dawna i
najlepiej, gdy jest to owoc „sezonowy”, charakterystyczny dla pory
roku: „Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Bóg nasz, Król świata, że dałeś
nam dożyć i utrzymywałeś nas, i doprowadziłeś nas do tego czasu”.
Natomiast gdy będziemy jedli produkty roślinne, które nie są owocami
drzew, błogosławieństwo brzmi: „Błogosławiony jesteś Ty, Bóg, Król
świata, Stwórca różnych rodzajów pożywienia [gdy to, co spożywamy, jest
przygotowane z mąki]/owocu ziemi [gdy są to inne produkty roślinne]”.
Istnieje wiele opinii w sprawie owoców, jakie powinno się jeść podczas
kolacji. Najbardziej powszechny zestaw to oliwki, daktyle, winogrona,
figi, granaty, jabłka, orzechy włoskie, tzw. chleb świętojański (karob
czyli bukser), gruszki, wiśnie, nasiona słonecznika i fistaszki. Wersja
skromniejsza, ale zgodna z Dewarim, zawiera charakterystyczne produkty
rolnicze Ziemi Jisraela: pszenicę, jęczmień, winogrona, figi, granaty,
oliwki i miód (8, 8). Oczywiście, winogrona można zastąpić rodzynkami, a
zboża pojawiają się na stole w formie np. ciasta.
Wersja
kabalistyczna jest znacznie bogatsza: zawiera albo piętnaście owoców,
aby ich liczba odpowiadała dacie (15 dzień szwat), albo trzydzieści, bo
wtedy dziesięć odpowiada liczbie sefirot w każdym z trzech światów:
stworzenia, ukształtowania i działania (3x10=30).
Paweł Jędrzejewski
|