Pesach to święto wiosenne, które Żydzi obchodzą przez osiem dni. W
Torze miesiąc nisan określany jest jako pierwszy, rozpoczynający nowy
rok. Pierwotnie było to święto rolnicze. Określano je jako Chag
ha-Macot, czyli Święto Przaśników. Składano wówczas ofiary z pierwszych
plonów oraz pierworodnych zwierząt. Wedle nowszych słowników "przaśnik"
to synonim macy, ale w słowniku Samuela Bogumiła Lindego oznacza ciasto
(np. chleb), które nie uległo fermentacji, niekwaśne (przeciwieństwem
jest "kwaśnik").
Z Księgi Wyjścia dowiadujemy się również, że święto to ma upamiętniać
ucieczkę Żydów z niewoli egipskiej. Właśnie używana współcześnie nazwa
Pesach związana jest zapewne z historią wyjścia Żydów z Egiptu. Pochodzi
prawdopodobnie od czasownika pasah oznaczającego po hebrajsku
„przechodzić, omijać”, gdyż właśnie w Egipcie, zgodnie z tekstem Księgi,
anioł śmierci ominął domy żydowskie, a śmierć zadał egipskim
pierworodnym. W epoce istnienia Świątyni Pesach był jednym z trzech
(obok Szawuot oraz Sukot) wielkich świąt pielgrzymich. Do Jerozolimy
przybywały wówczas tłumy pielgrzymów, aby poświęcić pierwsze plony ze
swoich pól.
Współcześnie święto Pesach w Izraelu trwa siedem, a w diasporze –
osiem dni. Najważniejsze są pierwsze dwa dni (w Izraelu jeden),
natomiast kolejne dni są tzw. półświętami. Pesach rozpoczyna uroczysta
kolacja. Ale zanim wszyscy zasiądą za stołem, domy muszą zostać
wysprzątane. Bezwarunkowo usunąć należy wszelkie ślady chamecu, czyli
rzeczy kwaszonych (zakwasu, chleba) oraz przedmioty, które mogły wejść z
nim w styczność. Chamec to produkt z każdego z pięciu podstawowych
zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia, orkiszu i owsa, który choćby na 18
minut wszedł w kontakt z wodą (po 18 minutach wedle norm prawa
religijnego rozpoczyna się bowiem proces fermentacji). Dlartego też w
domach nie może zostać choćby nawet okruszek bułki.
Przez kolejne dni na stołach chleb zastąpiony ma być płaskimi
chlebami pieczonymi bez zakwasu czyli macą. Takie nakazy znajdziemy w
Księdze Wyjścia (Szemot):
Przez siedem dni będziecie jedli mace. Ale [przed] pierwszym dniem [święta] usuniecie zakwas z waszych domów (Szemot, 12:15).
Mace będą jedzone przez siedem dni i nie będzie widziane u ciebie
zakwaszone i nie będzie widziany u ciebie zakwas (Szemot, 13:7).
Jeśli już z domu usunięto chamec, można spokojnie zasiąść do
wieczerzy. W diasporze uroczyste rodzinne kolacje zwane sederami
odbywają się pierwszego i drugiego dnia święta, w Izraelu – tylko
pierwszego. Pamiętać należy, aby jedno miejsce było wolne – dla proroka
Eliasza. Dla proroka stawiamy także kielich z winem. Seder (hebr.
porządek) obchodzony jest według ustalonych reguł.
Na świątecznie nakrytym stole powinny znaleźć się: słona woda (hebr.
mej melach), warzywo, np. cebula (hebr. karpas), dwa rodzaje gorzkich
ziół (hebr. maror oraz chazeret), mieszanka pokrojonych owoców (hebr.
charoset), jajko (hebr. bejca), udko np. kurczaka (hebr. zeroa) oraz
maca. Owe gorzkie zioła oraz słona woda przypominać mają o ciężkich
chwilach w niewoli w Egipcie. Maca zaś upamiętnia pośpiech, w jakim
Żydzi opuszczali Egipt.
Uczcie sederowej towarzyszy czytanie Hagady, czyli opowieści o
wyjściu Żydów z niewoli egipskiej. Zgodnie ze zwyczajem dzieci zadają
wówczas cztery pytania, rozpoczynające się po hebrajsku od słów Ma
nisztana ha-lajla ha-ze mi-kol ha-lejlot? czyli „Co odróżnia tę noc od
innych nocy?”. Odpowiedzi na te pytania znajdują się w czterech
częściach opowieści hagadowej:
"Czym różni się ta noc od innych nocy? We wszystkie inne noce jemy chleb, ale tej nocy tylko macę.
We wszystkie inne noce jemy rozmaite zioła, ale tej nocy tylko gorzkie.
We wszystkie inne noce nie maczamy w niczym jedzenia, a tej nocy maczamy dwa razy.
We wszystkie inne noce możemy jeść siedząc lub polegując, ale tej nocy wszyscy polegujemy"
Kolację kończy wspólnie wypowiadane życzenie: Na przyszły rok w Jerozolimie! (Le-szana ha-baa bi-Jeruszalajim, לשנה הבאה בירושלים)
Muzeum POLIN życzy Państwu Chag kaszer we-sameach! (חג כשר ושמח)
A frejelchn kuszern Pejsech! (א פריילכן כשרן פסח)
/żródło: https://www.polin.pl/pl/pesach /