W tym roku Purim rozpocznie się w środę 7 marca wieczorem.

Purim obchodzimy na pamiątkę cudownego ocalenia od całkowitej zagłady. Zausznik króla Persji, Haman, postanowił zniszczyć Żydów, lecz jego plany spełzły na niczym dzięki odwadze dwojga ludzi - żony króla, Estery i jej kuzyna Mordechaja. Haman i jego stronnicy zostali zgładzeni tego samego dnia którego mieli wymordować Żydów. Następny dzień, 14 adar stał się świętem, które obchodzimy po dzień dzisiejszy.

Historyczne tło wydarzeń opisanych w Księdze Estery

Najprawdopodobniej Księga Estery napisana została w Babilonii lub Persji i odzwierciedla rzeczywistość historyczną z czasów Imperium perskiego podczas rządów dynastii Achemenidów (558 - 330 r. p.w.e.), tzn. przed inwazją Greków, na których czele stał Aleksander Macedoński. Dowodem na to, że Księga Estery powstała w epoce przedgreckiej, jest fakt, iż nie zawiera ona żadnych greckich terminów oraz imion. Wszystkie obce słowa występujące w Księdze wywodzą się z perskiego bądĽ aramejskiego.

Król opisany w Księdze Estery jako Aswerus - to być może Kserkses I, panujący w latach 486-465 p.w.e. Historia potwierdza wiele faktów opisanych w Księdze Estery. Na przykład wiadomo, że Kserkses I kazał zbudować wspaniały pałac w Suzie (w Księdze Estery miasto to nosi nazwę Szuszan). Za jego panowania państwo perskie było potęgą, jego granice na wschodzie sięgały doliny Indusu, a na zachodzie - sąsiadowało z Etiopią i Libią. Kserkses I otoczył się przepychem, szczodrą ręką rozdawał cenne dary swoim bliskim i wydawał wielodniowe wystawne uczty.

Księga ta, należąca do trzeciej części Tanachu, Pisma Świętego, do Ketuwim - Pism, otrzymała nazwę od imienia Estery, bohaterki opowieści, dzięki której uratowali zostali od zagłady Żydzi mieszkający w Imperium Perskim. Ma ona jeszcze jedną nazwę - Megilat Ester czyli Zwój Estery. Opowieść osnuta jest wokół pasjonującego wątku - nad Żydami ogromnego imperium zawisło śmiertelne niebezpieczeństwo, od którego zostali oni cudem uratowani. Księga rozpoczyna się od opowieści o tym, jak Aswerus, władca Imperium Perskiego, każe stracić swoją żonę Waszti, która nie chciała stanąć przed obliczem króla i jego ministrów podczas uczty (rozdział 1). (Historia Waszti, nota bene, stanowi niezły materiał dla feministek, ponieważ kończy się następująco: "I rozesłano listy do wszystkich prowincji, że każdy mężczyzna ma być panem w swoim domu i zarządzać nim, jak mu się podoba" (Est. 1;22) Król zaczyna rozglądać się za nową królową na miejsce straconej żony. Wśród licznych pretendentek przybyłych do pałacu największą przychylność króla zyskała żydowska dziewczyna-sierota - piękna Estera wychowana w domu swego kuzyna Mordechaja. Estera zostaje królową, zająwszy miejsce Waszti (rozdział 2). Następnie Aswerus wyznacza swojego najbliższego doradcę - zostaje nim wróg Żydów Haman, który wywodzi się z rodu Amalekitów. Żądnemu chwały Hamanowi kłaniają się wszyscy aż do ziemi. Wszyscy - oprócz Mordechaja. Zagniewany Haman postanawia rozprawić się z niepokornym Żydem i całym jego narodem. Przekonuje króla, aby wydał rozkaz unicestwienia wszystkich Żydów mieszkających w jego państwie w ciągu jednego dnia - trzynastego dnia miesiąca adar. Haman wybrał ten dzień, ciągnąwszy uprzednio losy (rozdział 3). Mordechaj dowiedział się o tym straszliwym rozkazie, oznajmił o tym Esterze i przekonał ją, aby poprosiła króla o uchylenie rozkazu, chociaż i ona w ten sposób narażała swoje życie (rozdział 4). Estera zaprasza Aswerusa i Hamana na bal (rozdział 5). W nocy Aswerus nie może usnąć, rozkazuje więc, aby mu poczytano kroniki. W jednej z nich napisane było, że Mordechaj pomógł w zdemaskowaniu zamachowców, którzy chcieli zgładzić króla, ale nie wynagrodzono ich za to. Aswerus każe odznaczyć Mordechaja i powierza to zadanie... Hamanowi (rozdział 6). Aswerus i Haman przybywają na ucztę do Estery i wtedy przyznaje się ona do tego, że należy do narodu skazanego na całkowitą zagładę. Rozgniewany król każe powiesić Hamana, który podsunął myśl o wymordowaniu Żydów, na tym samym drzewie, na którym, na którym miał Haman zamierzał powiesić Mordechaja. Teraz Aswerus wyznacza na swojego powiernika i doradcę Mordechaja (rozdział 7). Ulegając prośbie Estery Aswerus wydaje nowy rozkaz: Żydom zezwala się na zorganizowanie zbrojnej samoobrony i zniszczenie swoich wrogów. Żal i smutek, w którym pogrążeni byli Żydzi zamienia się w radość i wesele (rozdział 8).

W wyznaczony dzień, 13 adar (a w stolicy imperium Szuszanie również 14 adar), w ten sam dzień, kiedy Haman miał wymordować wszystkich Żydów, niedoszłe ofiary zgładziły tysiące swoich wrogów, nie tykając ich dóbr. Następny dzień - 14 adar (w Szuszanie - 15 adar) - stał się świętem wszystkich uratowanych od zagłady Żydów. I święto Purim zostało ustanowione po wsze czasy (rozdział 9). Księga kończy się wiadomością, iż cała historia zapisana została w kronikach Imperium Perskiego (rozdział 10).

Święto Purim, można powiedzieć, pełni ważne funkcje psychologiczne. Wszystkie inne święta mają wyraźne duchowe przesłanie: Rosz haSzana - skruchę; Sukot - wdzięczność; Chanuka -przywiązanie do wolności religijnej; Pesach - wolność; Szawuot - Torę. Ale tylko Purim pozwala nam na ten rodzaj świętowania, który dopuszcza całkowite zapomnienie się i odczuwanie wielkiej radości z powodu udanej zemsty. To słodkie i bardzo ludzkie uczucie. Zemsta nie może być jednak programem działania. Co innego zabawa, maski, kołatki, hałas i ucztowanie. Zemsty jednak nie chcemy i nie możemy uświęcać. Purim pozwala nam poradzić sobie, w symboliczny sposób, ze wszystkimi Hamanami naszej historii. Tak, potrzebne jest nam takie święto.

Czytanie Zwoju Estery - Megilat Ester

Obowiązkiem każdego wierzącego Żyda jest dwukrotne wysłuchanie Księgi Estery: wieczorem (na rozpoczęcie święta) i nazajutrz rano - po porannej modlitwie. Ten, kto z jakiegoś powodu nie mógł wysłuchać Zwoju Estery w synagodze, powinien przeczytać go sam. Wysłuchać czytania muszą wszyscy (oprócz głuchych, chorych psychicznie i nieletnich dzieci) - i mężczyźni i kobiety. Kobiety mają obowiązek wysłuchać Księgi na równi z mężczyznami, ponieważ są one bezpośrednio związane z cudem purimowym, bo przecież właśnie królowa Estera odegrała w tych wydarzeniach główną rolę.

Należy słuchać Księgi bardzo uważnie, nie wolno opuścić ani jednego słowa. Z tego powodu wymaga się od lektora, aby w miejscach, w których imieniu Hamana w synagodze towarzyszy hałas, przerwał czytanie i czekał dopóki nie zapadnie cisza. Wiele osób przynosi do synagogi własne zwoje i śledzi każde słowo czytane przez lektora, szeptem je powtarzając tak, by nie opuścić niczego.

Błogosławieństwa odmawiane przed czytaniem Zwoju Estery

Baruch ata Haszem elokejnu melech haolam,
Aszer kidszanu bemicwotaw weciwanu al mikra megila.

Błogosławiony bądź Panie Boże nasz, królu wszechświata,
który uświęciłeś nas swymi przykazaniami i nakazałeś nam czytać Megilę.

Baruch ata adonaj elokejnu melech haolam
Szeasa nisim laawotejnu bajamim hahem bazman haze

Błogosławiony bądź Panie Boże nasz, królu wszechświata,
który uczyniłeś cuda dla Ojców naszych, w owych dniach, w owym czasie.

Baruch ata adonaj elokejnu melech haolam,
szehechejanu, wekimanu wehigianu lazman haze

Błogosławiony bądź Panie Boże nasz, królu wszechświata,
który utrzymałeś nas przy życiu i zdrowiu, abyśmy doczekali tej uroczystej pory.

Baruch ata adonaj elokejnu melech haolam
Haraw et riwejnu Wehadan et dinejnu
Wehanokem et nikmatejnu
Wehamszalem gmul lechol ojwej nafszejnu wehanifra lanu micarejnu
baruch ata adonaj
Hanifra leamo israel mikol carejhem
hael hamoszija

Błogosławiony bądź Panie Boże nasz, królu wszechświata,
który bronisz sprawy naszej,
utrzymujesz nasze prawa,
mścisz się za nas,
odpłacasz zasłużoną karą wszystkim nieprzyjaciołom naszym
i dajesz nam zadośćuczynienie od ciemiężców naszych.
Błogosławiony bądź Panie Boże,
który dajesz zadośćuczynienie ludowi swemu, Izraelowi,
od wszystkich nieprzyjaciół ich, Boże Wybawco!



Prawa i obyczaje związane ze świętem Purim

Miszloach manot i podarunki dla biednych

Są dwa ważne nakazy związane ze świętem Purim - to miszloach manot (dosłownie - dawanie prezentów) oraz "dary dla ubogich".

W Purim dorośli i dzieci wychodzą na ulicę z talerzykami i koszyczkami wypełnionymi pierogami i słodkościami oraz z butelkami wina. Należy posyłać nie mniej niż dwa prezenty, słowo "manot" (prezenty) użyte jest bowiem w liczbie mnogiej.

Głęboki sens nakazu noszenia "podarunków dla biednych" polega na tym, że właśnie tego dnia powszechnej radości i wesela powinniśmy pamiętać o naszych braciach będących w potrzebie i dołożyć starań, aby i oni uczestniczyli w ogólnej radości i nie odczuwali swego niedostatku. Przyjęło się powierzać ten nakaz dzieci, aby przyuczać je do tego, że nie tylko one dostają, ale właśnie - zgodnie z żydowską tradycją - i one powinny dawać.
Wypełniając nakaz "podarunków dla biednych" trzeba dawać dwa razy tyle niż przy miszloach manot. Wynika to z tego, że oba słowa - i "podarunki" i "dla biednych" są w liczbie mnogiej, co oznacza, że należy dawać co najmniej dwa podarunki dwóm ubogim.

Uczta purimowa

Dni Purim powinny być dniami "uczt i wesela", jako że wszystkie opisane tu wydarzenia, na cześć których obchodzimy Purim, odbyły się w atmosferze radości panującej podczas uczty. Dlatego w Purim, po południu, wydaje się przyjęcia, która trwają do godzin nocnych. W czasie uczty należy pić dużo wina, ponieważ cuda, na pamiątkę których obchodzimy Purim, związane są z winem. Talmud powiada, że podczas Purim Żyd musi wypić tyle wina, aby nie mógł odróżnić słowa "przeklęty Haman" od słów "błogosławiony Mordechaj" (traktat Megila, 76).

Wymazywanie imienia Hamana

Dzieci przynoszą do synagogi kołatki, pistolety-zabawki i inną tego typu "broń", za pomocą której za każdym razem, gdy czytający Megilę wypowiada imię Hamana, czynią ogłuszający hałas. "Wymazywanie imienia Hamana" to stary obyczaj, rozpowszechniony we wszystkich gminach żydowskich.

Maski i przebrania

Innym starodawnym obyczajem podkreślającym wesoły nastrój święta Purim jest zakładanie masek i kostiumów. Jeśli pogoda sprzyja, tego dnia na ulicę wychodzą chłopcy i dziewczęta przebrani za królów, królowe, żołnierzy i rozbójników, kowbojów i wezyrów. Zwyczaj ten objaśnia się na wiele sposobów. Przede wszystkim wskazuje się na to, iż w Księdze Estery powiedziano: "wrogowie Żydów spodziewali się wziąć górę nad nimi, nastąpiła odmiana taka, że Żydzi wzięli górę nad tymi, którzy ich nienawidzili" (9;1). Ponieważ mówi się, że "nastąpiła odmiana", w Purim przyjęto przebierać się "dla odmiany" w kostiumy.
Drugie wyjaśnienie podaje rabi Izrael Baal Szem Tow, twórca chasydyzmu: jednym z ważniejszych nakazów wypełnianych w święto Purim jest dawanie "podarunków dla biednych", jest to cedaka - okazywanie miłosierdzia. A najlepszym sposobem wypełniania tego nakazu jest dawanie pieniędzy znajdującym się w potrzebie w taki sposób, aby nie wiedzieli oni od kogo otrzymują pieniądze. Dlatego właśnie - powiada rabi Izrael Baal Szem Tow - przebieramy się w Purim w kostiumy, aby biedacy nie rozpoznali swoich dobroczyńców i nie byli skrępowani datkami...

Co się je w Purim?


"Uszy Hamana" (hamantasze, czyli oznej Haman) - słodkie trójkątne ciasteczka napełnione makiem. Obyczaj wypiekania hamantaszy na Purim rozpowszechniony jest w Europie od dawna, w gminach aszkenazyjskich jak włoskich, później zaś rozprzestrzenił się na inne gminy. Dlaczego ciasteczka te noszą nazwę "uszy Hamana"? Legenda głosi, że kiedy prowadzono Hamana na stracenie, "jego plecy były zgarbione, głowa zwieszona, uszy zaś miał oderwane". Zgodnie zaś z inną legendą, Haman nosił trójkątną czapkę.

Kreplach - pierogi z nadzieniem z mięsa.

Chała Purimowa - na ucztę purimową piecze się specjalny rodzaj chały - ogromnych rozmiarów i z dużą ilością rodzynek.

W Purim Żyd musi wypić tyle wina, aby nie był w stanie odróżnić (ad lo jada) słów "przeklęty Haman" od słów "błogosławiony Mordechaj".

/żrodlo: jewish.org.pl/